Erasmus (1465 - 1536)

[Φ Legendary]

Erasmus (1465 - 1536)

 

Latince yazan Hollandalı hümanist (Rotterdam 1469′a doğru-Basel 1536). Evlilik dışı doğmuş bir çocuk olduğundan, babasının ölümünden sonra, Erasmus’a kalan küçük mirası vârisler elinden aldılar. Hareketli bir hayat sürdü ve çoğu zaman, geçim sıkıntısı içinde yaşadı. 1487′de rahip olarak Gouda yakınında Steyn kasabasındaki Augustinusçular manastırına girdi, sonradan papa Julius II’den kendisini rahiplik yemininden bağışlamasını istedi.

 

Paris’te, Montaigu kolejinin derslerine devam etti, sonra İngiltere’ye giderek, orada John Colet ve Thomas More ile tanıştı. İngiltere’den İtalya’ya geçerek, Bologna’da 1506′da sanat doktoru unvanını kazandı. Venedik’e giderek yayıncı Aldo Manuzio ile görüştü ve 1508′de Adagiorum Chiliades’in (Eski Sözler) adlı eserinin tam metnini yayımladı. Gerek bu eser, gerek 1503′te çıkan Enchiridion Militis Christiani (Hıristiyan Savaşçısının Elkitabı) adlı eserle kendini tanıttı.

 

Erasmus, 1509′da yeniden İngiltere’ye gitti ve bu gezi esnasında, Deliliğe Methiye’yi (Economium Morias Sen Laus Stultitiae) kaleme aldı, 1511′de Paris’te yayımlanan bu eser büyük bir başarı kazandı. Erasmus 1511′de gene İngiltere’ye döndü ve Cambridge üniversitesinde ilahiyat profesörü oldu. 1516′da Yeni Ahid’in ilk yunanca metnini, latince versiyonuyla birlikte yayımladı. Colloguia Familiaria (Teklifsiz Konuşmalar) adlı eseri 1518′de çıktı. Erasmus, sonunda vatanına döndü, burada Karl V ona, danışmanlık görevi ile maaş bağlattı.

 

Erasmus daha sonra Basel’e yerleşti. Burada basımcı Froben, eserlerini toplu halde yayımladı (1521). Basei Erasmus’un görüş ve alışkanlıklarına uygun bir şehirdi; burada katoliklerle Protestanlar oldukça barış içinde yaşıyorlardı. Zaten Erasmus, devrinin din kavgalarından hoşlanmıyordu: kendisi, 1527′de, Luther’in Paradoxon’larına, Hyperaspistes Adversus Servum Arbitrium Lutheri (Luther’in Cüzi İradesine Karşı Polemik) [1527] adlı eserde, cephe aldı. Luther ise onu, ılımlılıkla suçluyordu.

 

Gerçekte, Erasmus’a göre bilgelik, hiç bir bağnazlığa kaçmaksızın, İncil’in ruhuna bağlı kalmayı gerektirir .Erasmus’un edebî zevklerinde de aynı ölçü kaygısı görülür: De Optimo Genere Bene Dicendi (Belagat Sanatı) adlı diyalogunda, E. Dolet ve J. C. Scaliger gibi bağnaz latinistlerin aşırılıklarıyla alay eder.

 

Bir filozof olarak Erasmus, insan tabiatının iyi olduğunu ileri sürer (De Pueris İnstituendis [Çocukların Eğitimi, 1529]), benimsediği hıristiyan spiritüalizmi de, insanlara sunduğu mükemmellik ülküsüne uygun düşer. Erasmus’un siyasetle ilgili düşüncelerinin temelinde bütün insanların iyiliği ve barış kaygısı yatar. 1515′te yayımladığı instiutio Principis Christiani (Hıristiyan Prenslerinin Eğitimi) adlı eserinde, Erasmus, prenslerin eğitiminin eskiçağ bilgeliği ile hıristiyan ahlâkından esinlenmesini ister.

 

Eski ortaçağ birliği dağılırken, hıristiyan hümanizması ve hoşgörüye dayanan yeni bir birlik kurulmasını düşünür. Geniş bilgiye ve kozmopolit bir ruha sahip olan Erasmus, modern düşüncenin ve liberalizmin öncüsüdür. Rabelais, Erasmus’un güleryüzlü bilgeliğini benimsemiştir. Voltaire’in ince alayı da, kökünü onun cıvıl cıvıl zekâsından alır.

 

Erasmus’un en ünlü iki portresi, Holbein tarafından yapılmıştır; bu portrelerden biri (ki, her halde, Erasmus tarafından dostu Thomas More’a, ressamın ustalığını ispatlamak için gönderilmiştir). Basel’dedir; diğeri ise Louvre’dadır. Quinten Matsys de, hümanistin bir portresini çizmiş (Roma) ve 1519′da madalyasını yapmıştır. Durer 1526′da Erasmus’un bir boy resmini yaptı. Leo Paulus tarafından yapılan Erasmus’un heykeli ise Rotterdam’dadır.

 

kitap özetleri