Bitlis Dergâhları

[Φ _asi_]

Bitlis Dergâhları

 

Memi Dede Dergahı (Merkez)

 

Bitlis, Zeydan Mahallesi Alemdar Sokağı’nda bulunan bu dergahı Mehmet oğlu Ahmet Yunus tarafından Memi Dede adına l572 de yaptırmıştır.

 

Dergah geniş bir alana yayılmış olup iki büyük yapıdan meydana gelmiştir. Bu yapılardan birisi Memi Dede’nin dergahı, diğeri de ona bitişik olan türbesidir.Yapı kesme taştan yapılmıştır.Güneyinden Bitlis Deresi geçtiğinden ötürü güney duvarları daha yüksek tutulmuştur. Dergah L şeklinde bir plan göstermekte olup bu binanın yarısı mescit diğer yarısı da türbeden meydana gelmiştir. Girişten tonoz örtülü kare bir mekana girilmektedir. Güney duvarında dışa doğru hafif bir çıkıntı yapan mihrap ve bunun yanında bir pencere bulunmaktadır. Girişin solundaki kapıdan da dergah olarak kullanılan dikdörtgen planlı bölüme geçilmektedir. İki pencere ile aydınlatılan b bölümün de üzeri tonoz örülüdür.

 

Mescidin batsında Memi Dede’nin türbesi bulunmaktadır. Türbe,kare kaideli olmasına karşılık içeriden silindirik ,dıştan da on iki kenarlıdır. Türbenin altında mumyalık bölümünün olduğu sanılmaktadır. Türbe bütünüyle taştan yapılmıştır. Giriş kapısı doğrudan mescide açılmaktadır. Türbenin mescide açılan pencerenin taş işçiliği ,karşısındaki Hatibiye Medresesi bezemeleri ile çok yakın benzerlik göstermektedir. Türbenin üzeri de mescit gibi tonoz örtülüdür.

 

Memi Dede Dergahı ve Türbesi sade, bezemesiz iki yapıdır.

 

 

Hacı Hasan Hoca Sirvani Dergahı

 

Bitlis, Kurubulak Mahallesi’nde, yamaçta bulunan Hacı Hasan Hoca Sirvani Dergahının içerisinde iki kitabe bulunmaktadır. Bu kitabelerden birisinde l822 tarihi yazılı olup, diğer kitabe okunamamaktadır. Bu durumda dergah XIX.yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı açıklık kazanmaktadır. Hacı Hasan Hoca l887’de ölmüş ve türbesini de Şerefhan sülalesinden Cevahir Hatun yaptırmıştır.

 

Dergah meyilli bir arazide yapılmıştır.Oldukça küçük olan dergah ve yanındaki türbesi küçük bir yapı topluluğu oluşturmaktadır. Arazi konumundan ötürü dergahın altındaki küçük mekanın çilehane olduğu sanılmaktadır. Kesme taştan dergahın duvarları oldukça alçak olmasına karışlık üst örtüsünde türbe bölümünün oldukça yüksek piramidal külahı ile oldukça iddialı bir görünümü vardır.

Yapı topluluğu dikdörtgen planlıdır. Dergah bu plan düzenin de içerisine küçük hücreler halinde sığdırılmıştır. Büyük hücrenin kuzeyinde ve Türbe kapısının açıldığı küçük kubbeli hücrelere,diğer bir kapıdan da doğudaki küçük hücrelere geçilmektedir. Güney batıdaki Hacı Hasan Hoca’nın türbesi diğerlerinden daha büyük ölçüdedir. Bu kısımda dört kenarlı bir piramit şeklinde çatı içeriden de açıkça kendini göstermektedir. Türbe içerisini güney ve batı kenarındaki pencereler aydınlatmaktadır.

 

Yapı içerisindeki küçük bölümler, pandantifli kubbelerle, büyük bölümler de tonozlarla örtülmüştür.

 

Dergah, yapılışından sonra çeşitli dönemlerde yapılan eklerle genişletilmiştir. Bu arada kuzeydeki bordürleri onarımlar sırasında yenilenmiştir.