Özel Gereksinimli Çocuğa Sahip Aileler İçin Öneriler.....

[Φ Yayamaz Kayımca]

Aileler İçin Bilgiler Birçok aile, çocuklarının okul yaşantıları ve eğitim programları ile ilgilenmektedirler. Bu nedenle; ailelerin ihtiyaç duydukları bilgilere ulaşmalarına yardımcı olmak ve çocuklarının eğitimlerini kolaylaştırmak için birçok eğitimci tarafından sınıf ve okul rehberleri, broşürler, el kitapları, sınıf ve okul programları, takvimler, bilgisayar bilgi ağları, video kasetler vb. diğer ürünler geliştirilmektedir. Ailelere, kendilerinin ve çocuklarının sahip olduğu haklarının, yerel çevredeki okul personeli (uzman, öğretmen, yönetici) tarafından öğretilmesi zorunludur. Bu, yasa ve yönetmelikler ile düzenlenmiş uygulamalardır. Aileleri bilgilendirmek için evlere gönderilen materyallerdeki gerçek problem, materyaldeki bilgilerin ailenin okuma ve anlama seviyesine uygun olmayışıdır. Bu, dilin bir hatası değildir. Rehberlerin planlamasını ve organizasyonunu yapan grup tarafından, kolej seviyesindeki ailelere, dil ve anlam yanlışlarını düzeltmelerine tavsiyede bulunmaları için bir analiz raporu gönderilmiştir (McLoughlin, Edge, Petrosko, Strenecky,& Key,1984). Düzeltmeler modern teknolojide kişisel bilgisayarlar ile kolaylıkla yapılıyor, fakat diğer yöntemlerle elkitabı (rehber) geliştirenler ve diğer literatürle uğraşanlar için bu iyi bir avantaj oluşturmuyor. Aşağıdaki örnek paragraf bir rehberden alınmıştır: “Eğitimsel tanılamalar, tanılama ve tedavi yöntemlerinin içinde bulunduğu uzman bilgilerinden oluşur. Tanılama, teşhis ve planlama yapan eğitimciler, ve uzmanlar bu uygulamalar sırasında okul personeli ve ailelerin katılımlarını sağlayarak görüş alış verişinde bulunurlar.” Ayrıca; bölge servislerinin, özel sınıfların mevcut çocuk toplulukları için çeşitli politikaları ve özel yönetmelikleri vardır. Gün içinde okul zamanı kısa olabilir, öğretmenler, çocukların günlük hayattaki davranışlarını kontrol etmek için çeşitli teknikler kullanabilir, eğitime diğer zamanlarda devam etmek için programlar (etkinlikler) geliştirebilirler. Yetersiz çocuğu bulunan aileler bu programlara çocuklarını kaydettirirler. Bu nedenle, içinde özel programların bulunduğu rehberler hazırlamak önemlidir. Özel durumlarda, yetersiz çocuğu bulunan ailelerin bilgiye ihtiyacı olabilir. Örneğin; aile, kendi çocuğuna benzer özelliklere sahip çocuk ailelerinin özelliklerinin neler olduğunu bilmek veya okumak isteyebilirler veya toplumda hangi servislerden yardım alabileceklerini bilmek isteyebilirler. Rehberler ihtiyaç duyulan her bilgiyi içermeyebilir, Çünkü; her ailenin aynı türden özel bilgilere ihtiyacı yoktur. Bunun için özel bilgilerin özetlendiği çeşitli rehberlere ulaşılabilir. Öğretmenler, sınıflarında bulunan çocukların aileleri için onlara özel kitapçıklar hazırlayabilirler. Böylece, öğretmenler ve çeşitli imkanlara sahip okul çevreleri olağanüstü çocukları bulunan aileleri cesaretlendirebilirler. Rehber Hazırlama Yöntemleri Özel sınıflar için rehberler (kitapçıklar) kısa, çekici ve ailelerin anlayabileceği seviyede yazılmalıdır (Kroth&Edge, 1982). Genel olarak, okul rehberleri içinde (kritik konular hariç) bilgiler alıntı olmamalıdır. Aşağıda rehber hazırlanırken göz önünde tutulması gereken bazı noktalar bulunmaktadır: 1. Özel Personel: Bu bölümde, ailelerin yıl içinde iletişim ihtiyacı olacakları okul personeli, müdür, öğretmen, danışman, hemşire, psikolog, otobüs şoförü gibi kişilerin isimleri bulunmalıdır. 2. Sınıf Kuralları: Sınıfta ve okulda uyulması gereken kurallar belirtilmelidir. 3. Sınıf Materyalleri, araç-gereçler: Sınıfta kullanılan yöntem ve teknikler, materyaller, okulun dinlenme odası gibi çeşitli araç-gereçlerin özellikleri bulunmalıdır. Özel eğitim materyalleri ailelere söylemek gerekir. Ailelere, evde olması gereken materyallerin bir listesi sağlanarak dikkatleri çekilmelidir. 4. Ulaşım: Yetersiz çocuklar genellikle okula özel donanımlı araçlar ile taşınmaktadırlar. Ulaşım için aileler, otobüs programı, özel kurallar ve düzenlemeler hakkında da haberdar edilmeli ve bilgi verilmelidir. 5. Görüşme ve değerlendirme programı: Aileler için veli toplantı programları yapılmalı ve ailelere öğretmenle nasıl özel görüşme yapılabilecekleri hakkında bilgi verilmelidir. Eğer rapor kartları kullanılmış ise ailelere kartlar hakkında bilgi verilmelidir. Rapor kartları içinde ailenin ne zaman gelmesi gerektiği bulunmalıdır. Ayrıca veli görüşmelerinin aileler için nasıl daha verimli olacağı konusunda öğretmenler ailelere yardımcı olabilirler. 6. Ek Bilgiler: Bu bölümde yaşa göre değişkenlik gösteren bilgi ve programlar gibi diğer önemli özel bilgiler bulunmalıdır. Örneğin; eğer program ikinci derece çocuk için ise, ailelere çalışma ortamı hakkında veya çocuğun ileriki yaşlarında nelerle karşılaşacağı hakkındaki bilgiler olabilir. Eğer program küçük çocuk için ise, içinde çocuk eğitimlerini kontrol altına almak için yardımcı tavsiyeler olmalıdır. Ailelerin yardım alabileceği özel servisler ve okumaları istenen kitaplar için bir liste bu bölümde yer almalıdır. Eğer çocuk öğle yemeklerini okulda yiyecekse yemek programı ve fiyatları veya yemeği aile temin edecekse kimin, ne zaman getireceği de bulunmalıdır. Sınıf veya okul rehberleri öğretmenlerin ailelerle iletişim kurmada kullandıkları önemli araçlarından biridir. Rehberler, geliştirilirken kaynak olarak aile ihtiyaçları kullanılmalıdır. Aileler, ihtiyaç duydukları bilgilerin haritasını çıkararak yardımcı olabilirler. Ayrıca, bilgilerin güncel olmasına özen gösterilmelidir. Örneğin; Albuquerque’de özel eğitim öğretmenlerinin bazıları lehçelerini korumak için rehberleri İspanyolca ve İngilizce geliştirmekteler. Mevcut bilgisayarlar, sınıf hakkındaki bilgilere veya okul rehberlerine kolayca ulaşmak, rehberlerden yararlanmak ve bilgileri kontrol etmek için kullanılabilir. Öğretmenler hakkındaki özel bilgiler, çocuklarını sizin sınıfınıza veya programınıza göndermek isteyen veliler tarafından kopyalanabilir, yazdırılabilir. Ailelerin ihtiyaç duyduğu özel bilgiler bulunan birkaç renkli sayfadan oluşan rehber tanıtım broşürü yapılabilir. Aileler yaptığınız rehberin daha ayrıntılı olacağını anlayacaklardır. Özel durumlar için geliştirilen rehberler: Yetersiz çocuklu aileler için çeşitli rehberler, geliştirilmelidir. Aileler belirli konu ve aktiviteler hakkında bilgiye ihtiyaçları olduklarının farkındadırlar. Bazı konular, birçok ailenin bilmek istedikleri bilgiler bakımından zaman zaman ortaktır. Diğer konularda yüzde bir aile tarafından sorulacak bilgiler olduğundan sınırlıdır. Aileler sık sık çocuklarının yetersizliği hakkında hangi kitapları okuyabileceklerini bilmek isterler. Diğer bilmek istedikleri de çocukları ile evde hangi oyunları oynayabilecekleri, çocuklarını hangi ortamlara götürebilecekleri, çocukları için hangi kitap, gazete veya dergilere abone olabilecekleri yaz tatilinde hangi aktivitelerde bulunabilecekleridir. Öğretmenler, yetersiz çocuklar için, hangi hayvanların satın alınabileceği, evde hangi ödevleri yapacakları, yararlı kulüpler, orta derecedekiler için part time işler, yemek tarifleri, restorana götürmek, yapabilecekleri hobiler, gibi bilgiler için özet kitapçıklar hazırlamak isteyebilirler. Eğer rehberler farklı öğretmenler tarafından hazırlanacaksa bölümler için numaralar verilmeli ve bilgiler sistematik olarak yerleştirilmelidir. Rehberdeki bilgiler çocuğun yetersizlik düzeyi, zeka yaşı, kronolojik yaş, ailelerin okuma seviyesi ve sürekli kullandıkları dile göre kategorize edilebilir. Evde oynanan oyunlar: Aileler ve çocukları akşamları beraber otururken, ev işleri, bilgisayar oyunu ve televizyon izleme vb. dışında birçok şey yapabilirler. Aileler birçok eğlenceli ve kendilerine uygun oyunlar satın alabilirler veya evde kendileri de yapabilirler. Eğitsel oyunlar, aileleri cesaretlendirici ve çocukları ile konuşup beraber çalışabilme imkanı sağlama açısından avantajlıdırlar. Bununla birlikte, özel becerileri ve genel düşünceleri de güçlendirirler. Bazı oyunlar çocuk için çok yararlıdır. Örneğin; anagramlar hecelemenin gelişmesine, ilerlemesine yardımcı olmak için kullanılabilir. Aynı zamanda, matematik becerilerini ve problem çözme yeteneğini geliştirmede de kullanılabilir. Bir üniversite, ailelerle çocuklarının yetersizlikleri hakkında yaptıkları görüşmeler ve danışma kurslarında, çocukla ailenin birlikte oynayabileceği oyunların tespit edilmesi ve bu konuda eğitim almış öğrencilerin ailelere yardım amacıyla rehberler hazırlamalarını kararlaştırmıştır. Projenin sonunda sonsuz sayıda el yapımı oyunun yapılabileceğini vurguladılar. Bu nedenle ilk olarak, ailelere verilmek üzere genel rehberler geliştirildi;

 

1. Çocukların ihtiyacı olduğu pratik ve ilgilendiği oyunlar seç

 

2. Çocuğun kendine özel ihtiyaçlarının olduğunu unutma.

 

3. Yaşı küçük ve geç öğrenen çocuklar için basit oyunlar kullan. (Somut materyaller kullanılan oyunların öğrenilmesi, zihinsel süreç isteyen oyunların öğrenilmesinden daha kolaydır.

 

4. Oyunu oynarken gerektiği kadar göster.

 

5. Oyun, dili geliştirici alıştırmalar içermeli, zaman zaman çocuklar sözel oyunlar için yönlendirilmeli.

 

6. Diğer aktivitelerde olduğu gibi çocuk öğrendiklerini genellemeli. Ürkek veya sıkılgan çocukların istemedikleri oyunu tekrar oynamaları için zorlanmamalı. Belki, grup içindeki oyunlara kendileri güven kazanıp oynamak isteyinceye kadar bireysel oyunlar oynamalarına yardım edilebilir.

 

7. Oyunları kurallara uygun oynamaları sağlanmalı. Eğer, çocuklar kuralların değişmesini önerirlerse, oyunda kullanılanlar aletler değiştirilmemeli,oyun tekrar başlatılmalı veya bir sonraki oyun için değişiklikler kaydedilmeli. Çocuklara oyunu dürüst ve adil şekilde oynadıkları sürece çok eğlenecekleri vurgulanmalı.

 

8. Oyun materyallerini kimin iyi saklayabileceği ve koruyabileceği hakkında çocuklarla tartışılarak onlar sorumluluk verilmeli.

 

Sonra, oyunlar önem sırasına göre sıralandırıldı. Oyunlar matematik, okuma ve heceleme başlıkları altında yer aldı. Daha sonra bu oyunları aletsel ve sözel olarak basitten zora doğru grupladılar. Ailelerin evde yapılabilecekleri oyunlar için aşağıdaki formatı kullandılar; Adı: “Eğer 10 dolarım olsaydı.” Amaç: Gerçek dünyadaki para kavramını güçlendirmek. Materyaller: Bir parça kağıt, günlük gazete veya bir ürün katoloğu, yapıştırıcı. Yöntem: Çocuğa bir parça kağıt, günlük gazete veya ürün katoloğu verin. Ürün reklamlarını kestirin veya yırttırın. Çocuk seçtiği nesnelerin isimlerini ve kaç para olduğunu kağıda yazsın. Eğer çocuk 10 dolarlık nesne seçmişse toplam miktarı gösterin. 10 dolardan fazla seçtiyse 10 dolara ininceye kadar nesne çıkartmasını isteyin. Oyun düzeni kolayca sağlandı. Materyallere güçlük çekmeden ulaşıldı. Değişmeler genellikle oyuna eklemeler yapılarak zorlaştırılması şeklinde oldu. Birçok aile ile oynanan basit oyunlar ve kurulan iletişimlerde söylenen genel düşünce ve kavramların farkında değiller. Öğretmenler, çocukların ihtiyacı olduğu genel düşünce ve becerileri bildiklerinden dolayı ailelerden avantajlıdırlar. Çoğu zaman öğretmenler, sınıf içinde kullandıkları oyunları ve çocuk hakkındaki fikirleri aileler ile paylaşıyorlar. Aynı formatta sözel oyunlar için, rehberde anlatılan oyunlar kullanıldı. Fakat, oyun oynamak için yönergeler en az seviyede verildi. Şirketin adı, oyunun fiyatı ve hazırlanışı ek bilgilerde yer verildi. Ayrıca; rehberde ek bilgilerin bulunduğu listede, sözel oyunların nerelerden alınabileceği bulunmaktadır. Bazı okullarda imalat ve satış atölyeleri bulunmaktadır. Bu atölyelerde ailelere oyunları nasıl yapacakları öğretilmekte, eve giderken alabilecekleri armağan, yiyecek vb. şeyler bulunmakta ve yardım edilmektedir. Bu aktivite aktarılan makalenin 1., 2., 3. seviyelerini kapsıyor. Çünkü öğretimde oyunların kullanılması aileler ve öğretmenler gibi çocuklar tarafından da çok hoş karşılanıyor. Oyun oynarken rehber hazırlanması da atölye için çok iyi bir aktivitedir. Olağanüstü çocuk öğretmenlerinin bir çoğu tarafından yaşayarak öğrenme programları kullanılır. Bu programlarda sınırlı kitaplara ihtiyaç yoktur. Yenilikçi öğretmenler örneğin; evcil hayvanlar kullanarak doğal ortamda yaşayarak öğrenme programı (tabi ki ailenin izni ile balık gibi) düzenlerler. Bu nedenle öğretmenler, sık sık odalarında çeşitli projeler, olay öğrenimleri veya boş zaman aktiviteleri için sözel oyunlar (televizyon-radyo yayını gibi) bulundururlar. Bunlar haftada bir veya her gece öğrencilere göstermek için müsait olabilirler. Bir oyunda, çocuğun yaşayarak öğrenmesini sağlamak için çocuğa ayrıcalık tanınarak, eylem gösterip yaptırılmalıdır (model olarak). Kentucky, Louisville’de Roosevelt Okulu’nda bilgi uzmanı Jan Lowe ve müdür Jay Back tarafından ailelerin ve çocukların her yerde kullanabileceği lap-top bilgisayar sistemi geliştirdiler. Program için 65 bilgisayar kullanıldı. Okul müdürüne göre; tek bir bilgisayar değerlendirilememiş, diğer aile ve çocukların bilgisayar becerileri olağanüstü bir şekilde artmıştır. Jefferson ili devlet okullarındaki aile koordinatörlerindeki ilk bölüm ailelere bilgisayarların tanıtılmasıdır. Bu nedenle aileler, Aile Eğitimi ve Bilgi Kaynak Merkezi, tarafından bilgisayar ortamı ile atölyelerde eğitim görmektedirler. Burada, aileler basit bilgisayar becerilerini öğrendikten sonra evlerinde sistemin kullanılması için cesaretlendiriliyorlar (Jefferson ili 1995). Alberquerque’daki Egene Field İlköğretim Okulu’nda sınıf öğretmenleri yetenekli çocuklar için bir köşe oluşturdular. Burası ailelerin çocuklarını beklerken yazılanları okuduğu ve kullanılan materyalleri görüp inceleyebildiği bir yerdir. Bu tehlikesiz ortam ile, aileler beceriler öğreten kitapları okumak için şehir kütüphanesine gitmek zorunda kalmıyorlar. Genellikle, çocuklar ve aileleri evde boş zamanlarını kullanacakları materyalleri okuyarak değil, birlikte kitap seçerek ve eğlenceli oyunlar oynayarak geçiriyorlar. Yetersiz çocukların yaz programları: Özel eğitim öğretmenlerinin yaz gelirken ortak sorusu “Yaz boyunca öğrencim için neler yapabilirim?”. Öğretmenler, yaz programlarının bir listesini hazırlamak, ayrıca eğitim programı ve çocukların bireysel sosyal ihtiyaçları için çeşitli programlar tavsiye etmek isterler. Başta çocuğun isminin olduğu içinde birçok aktivitenin bulunduğu bireysel bir liste hazırlanır. Liste, bir kez uzman tarafından hazırlanır, öğretmen onu her yıl kolayca güncelleyebilir. Kişisel bilgisayarların gelişi bu alanda ilerlemeye yardımcı oldu. Sekreterler veya özel eğitim yöneticileri bahar öncesi telefon görüşmeleri yaparak listeyi güncelleştirebilirler.

[Φ Yayamaz Kayımca]

Yaz programları için bir rehber nasıl hazırlanır;

 

 

1. Ailelerin cevap istediği sorular listelenir;

 

a. Program kimin için hazırlandı?

 

b. Çocuk hangi yaşlarda olmalı?

 

c. Programın hafta içindeki dağılımı nasıl?

 

d. Program ne zaman başlayacak, ne zaman bitecek?

 

e. Program gün içinde belirli saatlerde mi yoksa tüm gün mü uygulanacak?

 

f. Program katılımı ücretli mi?

 

g. Program ulaşımı sağlıyor mu?

 

h. Ne zaman ve nerede kayıt tutulacak?

 

i. Program nerede uygulanacak?

 

j. Bilgi almak için aranabilecek telefon numaraları neler?

 

k. Destek sağlayacak veya telefon görüşmesi yapılabilecek kişi kim?

 

2. Program hakkında bilgi almak için kontak kurulacak yerler listelenir;

 

a. Okullar: Yöneticiler olağanüstü çocuklar için uygun genel program kitapçıklarına sahiptirler.

 

b. Şehir dinlenme (eğlence) merkezleri: Bu merkezlerden ihtiyaç duyulan bilgiler ve olağanüstü çocuklar için yeni programlar temin edilebilir.

 

c. Şehir kütüphanesi: Kütüphaneler çocukların yetersizlikleri ile ilgili programlar sağlarlar.

 

d. Halkevleri: Büyük şehirlerde çeşitli yaş gruplarından insanların oluşturduğu halkevleri yetersiz çocuklar için gerekli şeylere sahip olabilir.

 

e. Özel Okullar: Telefon rehberlerinin sarı sayfalarında çeşitli programlara sahip okulların listesi vardır.

 

f. Üniversite ve Kolejler: Özel Eğitim Bölümü ve Beden Eğitimi Bölümlerinden hazırlanan yaz programları elde edilebilir.

 

g. Akıl Sağlığı Merkezleri: Bazı akıl sağlığı merkezleri terapi oturumları gibi eğitim programları ve oyun aktiviteleri yönetirler.

 

h. Sanat Galerileri: Bazı galeriler yaz boyunca çocuklar için eğitim programları düzenlerler.

 

i. Dernekler: Dernekler, geç öğrenen çocuklar, felçli çocuklar vb. çocuklar için yetersizliklerini öğrenebilecekleri ve kendilerini geliştirebilecekleri kuruluşlardır.Bu organizasyonların birçoğu özel bilgilere ve çocuklar için sponsor programlara sahiptirler.

 

j. Kamplar: Bazı kamplar özellikle yetersiz çocuklar için hazırlanır. Bunlar günlük veya belirli sezonlarda düzenlenir. İzcilik grupları, kamp ateşi programları ve yerel kiliseler, kamp sponsorları ve ek kaynaklardır. Ayrıca, kilise danışma kurulu gerekli bilgi sağlar.

 

k. Binicilik Akademileri: At biniciliği akademileri bazı zamanlar bedensel yetersizliği olan çocuklar için özel programlar hazırlar.

 

3. Rehber için bir format oluşturulur: Çünkü; birçok yaz programı yetersizlik ve bilgiler kategorisi bakımından fazla geniş olabilir. Aktivitelerle organize edilen rehberler (eğitim, eğlence, kamplar, hobiler vb.) genellikle fonksiyoneldir. Ne zaman olursa olsun 1. adım içinde sorulara cevap geliştirilir. Bilgiler, çeşitli yollarla gösterilebilir. Bunlardan birisi tek bir kitap içinde bütün bilgilerin yer almasıdır. Bu şekilde aileye gereğinden fazla bilgi verilir. Alternatif olarak, bilgisayar programları geliştirilebilir. Bu programların güncelleştirilmesi ve değiştirilmesi kitaplardan daha kolaydır. Bir grup öğretmenin birlikte geliştirdiği yaz programları, kısa zamanlar içinde başarıyla sonuçlanmaktadır. Bu atölye çalışması veya bir grup uzman projesi olabilir. Halk Servisleri: Ailelerin genellikle, ihtiyaç duydukları bilgileri nereden alabileceklerine yönelik yardıma ihtiyaçları vardır. Bireysel olarak özel yardım alınabilecek kişi veya kurumlara ulaşmak için bir telefon ya da internet ağına ihtiyacınız olabilir. Kırsal bölgelerde şehir dahili telefon hatları önemlidir. Şehir dahili numara araçları, yetersiz çocuklu aileler için mükemmel menajerlerdir. Birleşmiş Milletlerde birçok materyal geliştirilmiştir. Bu materyaller, şehir genişleme ofislerinden kolayca temin edilmektedir. Bu modelin 2. düzey aktiviteleri ailelere bilgi vermeyi sağlar. Sivil toplum örgütleri konuyu çeşitli yollarla ele alabilirler. Bunlardan birisi aileye, acil durumlarda aramaları için önemli telefon numarası vermektir. Bu telefon numarası İl Özel Eğitim Müdürlüğü’nün telefonu olabilir. Diğeri; ailelere şehir yönetimi tarafından veya uzman öğretmenler, ilgili kişiler tarafından hazırlanan telefon rehberlerinin verilmesidir. Diğer bir yöntem olarak ailelere ihtiyaçları olabilecek servislere nasıl ulaşabileceklerini söylemek olabilir, Sivil Toplum Örgütleri Ailenin Rehberleridir:

 

Kurumlar:

 

• Kurumlarda telefon rehberleri bulunur ve kurumlar uzmanları tanırlar.

 

• Kurumlarda, ihtiyaç duyulabilecek kişilerin listesi vardır.

 

• Kurumlar aynı yapıda olabilirler. Okullar:

 

• Okul yöneticileri genellikle mevcut servisleri bilirler. İl Yönetimi:

 

• İl yönetimindeki sağlık personeli veya il akıl sağlığı ofisleri yardımda bulunabilirler. Politikacılar:

 

• Seçmeni temsil ederler ve seçmenlerin oyları için çalışırlar. Eyalet:

 

• Her eyalette özel eğitim dairesi vardır. Kiliseler:

 

• Birçok din adamı toplum örgütlerinden haberdardırlar.

 

• Bireylere yardım etmekten mutlu olurlar. Resmi Servisler:

 

• Bu servislerde yasalara uygun tavsiye listeleri vardır. Şehirler:

 

• Büyük şehirlerin birçoğu toplum kaynaklarını yönetirler. İpuçları:

 

• Sakin ol!

 

• Sabırlı ol!

 

• Başkalarını, hissettiklerinden dolayı kırdığında üzülme!

 

• İyimser ol! İnsanların çoğu yardım etmek ister.

 

Gezi Etkinlikleri: Olağanüstü çocukların birçoğunun yaşantı yoluyla öğrenmeleri fiziksel yetersizliklerinden dolayı sınırlıdır. Örneğin; alışverişe gitmek, sinemaya gitmek, caddede dolaşmak vb. ya da çocuğun ilgisini çeken yerleri aktiviteleri, programları, bu aktivite ve programlar için kiminle kontak kuracaklarını birçok aile bilmiyor. Özel eğitim öğretmenleri bunun farkına vardıklarında çocukların yeni yerler gezmesini sağlayarak toplumsal yaşamı öğretmeye çalışıyorlar. Öğretmenler, itfaiye, market, fırın vb. yerleri gezinti alanları olarak planlıyorlar. Öğretmenler aileler için, çocukların hafta sonu, yaz tatili gibi zamanlarda gitmek istedikleri yerleri tespit edip, rehbere yazıyorlar. Gezi etkinlikleri yetersiz çocukların toplum yaşamını öğrenmeleri için yararlı olmaktadır. Bu, aynı modelde 3. seviyede bir aktivitedir. Gezi etkinleri için rehber hazırlarken takip edilecek format:

 

1. Deneyimli öğretmenlerle beyin fırtınası: Diğer öğretmenler; özellikle yeni şeyler üretmeyi, tartışmayı ve dinlemeyi seven öğretmenler bilgi bakımından daha zengin olabilirler. Çocuklara nezaret altında istedikleri yerler gezdirilebilir. Öneriler, kiminle kontak kurulacağı ve ek bilgiler rehberde yer almalı.

 

2. Doğru sorular sor: Yaz programları, nelerden oluşmalı gibi sorular geliştirilerek hazırlanmalıdır. Bunun yanında rehber, gezilecek yer ismi, iletişim kurulacak kişiler ve telefon numaraları gibi ihtiyaç duyulan bilgileri içermeli;

 

a. Açılış saatleri: Gezi alanı ziyaret için ne zaman açılacak? Cumartesi ve Pazar günleri açık mı? Hangi saatlerde ziyaret yapılmaktadır? Yaz boyunca ziyaret saatleri aynı mı?

 

b. Turlar: Bazı yerler belirli zamanlarda turlarla iletişim kurarlar. Bu organizasyonlar aile ve çocuklarının turların başlangıç zamanları gelmelerini tercih ederler.

 

c. Gruplar ve Bireyler: Aileler kendi çocuklarını getirdiklerinde veya komşu çocuklarını da getirmek zorundalar ise organizasyon buna izin veriyor mu?

 

d. Yetersizlikler: Organizasyonlar yetersiz çocuklar için ortam sağlıyor mu ve yetersizlikleri hoş karşılayabiliyorlar mı? Aileler bazı yerleri çocukları için sakıncalı bulabilirler. Gezi öncesi iletişim sırasında özel bilgiler sorulmalı.

 

e. Ücret: Ziyaret için bir ücret isteniyor mu? Bu basamak ile gezi sırasında oluşabilecek problemler engellenir.

 

f. Beklentiler: Çocuklar gezi sırasında neler görecekler ve neleri yapacaklar?

 

3. Format oluştur: İyi bir formatta birinci bölüm bilgi, ikinci bölüm planlamayı sağlar. Örneğin: İsim: Yer: İletişim kurulan kişi: Telefon: Saatler: Günler: Yaş özellikleri (ihtiyaçları): Amaç: Ücret: Yorum: Önce bilgiler tamamlanır, bilgisayara girilir ve sonraki uygulamalar için dosyalanır. Bilgiler, fiyat, yaş, zaman, veya araçlar gibi çeşitli şekillerde gruplandırılabilir. Yeni öğretmenler, gezi alanlarıyla ilgilendikçe bilgilerin değerini aileler gibi daha iyi anlayacaklardır. Çocukları yeni yerlere götürmek onları her zaman heyecanlandırır. Üye Servisleri: Kim posta kutusuna fatura harici şeyler gönderilmesinden hoşlanmaz ki? Buna olağanüstü çocuklarda dahildir. Çocuklar, kendi adlarına postalanan şeyleri alabilirler. Çeşitli dergiler ve kitaplar özellikle çocuklar için düzenlenirler. Halk kütüphaneleri, aileleri, çocukları için seçtikleri materyaller ve aktivitelere abone yapabilirler. Aileler yıl içinde dört defa yayınlanan mükemmel gazeteler seçerler. Bunlar içinde bilgisayar yazılımları, filmler, dergiler, kitaplar ve dosyaların bulunduğu kitle iletişim araçlarıdır. Diğer kaynak Amerikan Kütüphanesi tarafından yayınlanan okul iletişim programlarıdır. Bu yayınlar kullanılarak çocukların ailelerine verilecek uygun bir rehber hazırlanabilir. Modern teknolojinin eğitim ve eğlence için sağladığı imkanlar yazılı basından daha zengindir. Tabi ki, aile bunları kullanmak için gerekli donanımlara sahip olmalıdır. Aileler, öğretmenlerin yararlı tavsiyelerine ulaşmak için; çeşitli dosya, cd kulüpleri veya bilgisayar yazılımlarına abone olabilirler. Öncelikle öğretmen, çocukların ilgilendiği materyallerin listesini belirlemeli. Eğer boş zaman aktiviteleri verilecekse, çocuk, cd çalar, teyp, kasetçalar ve bilgisayara kolaylıkla ulaşabiliyor mu? İkinci olarak, çocuk bu donanımları kullanmaya yeterli mi veya kolaylıkla öğrenebiliyor mu? Eğer bu iki ön koşullarla karşılaşılırsa, aileler yararlı bilgilerin bulunduğu bir listeden yardım alabilirler. Bu rehberde yardım alınabilecek ekibin adı, adresleri ve teyp veya cd çaların özellikleri bulunmalıdır. Bazı müzik mağazaları ailelerin ihtiyaçları için özel abonelikler düzenliyorlar. Aile bir kulübe abone olmadan önce mutlaka sözleşmeyi okumalıdır. Abone olunan kulüp kitaplarının çocuğun okumasını geliştirmesine yardımcı olabiliyor. Bazı çocukların büyükler gibi bir kitaplığa sahip olmaları onların okumaya başlamasını sağlıyor veya bu sayede onları mutlu ediyor. Bu kitapların posta ile çocuğun kendi adına gönderilmesi de onları mutlu eden ve okumaya heveslendiren diğer bir yoldur. Bazı olağanüstü çocuklar kitapları gösterişsiz bulabilir veya okumayabilirler. Eğer öyleyse; kitap çocuğun dikkatini çekecek şekilde değiştirilir veya aile tarafından okunabilir. Normal çocuklar kendi kitaplarını defalarca okuyarak okuma düzeylerini geliştirebilirler. Eğer okuma düzeyi ve resimler uygunsa, çocuklar bunları posta ile almaktan zevk alırlar. Kitle iletişim araçlarındaki rehberler atölyelerde veya bir serviste proje olarak hazırlanabilir. Rehber hazırlanırken, öğretmenler abone servislerinin kitaplarını tanıtmak ve bu kitapları ailelerin dikkatlice okumaları için göndermek isteyebilirler. Bunun yanında, yetişkinler belirledikleri aktivite, makale, vb. bilgileri dergilere yazarak yayınlanmasını sağlayabilirler. Eğitimcilerde bir liste oluşturabilir ve pahalı olmayan çeşitli hediyelerin bulunduğu bu listeleri evlere postalayabilirler. Bu kaynakların bazıları, aile rehberlerinde bulunabilir veya sınıfta kullanılabilir. Seyahat Tavsiyeleri: Çocukları ile birlikte seyahat etmeyi düşünen aileler için plan ve hazırlık aşaması zor bir sınav veya zevkli bir etkinlik olabilir. Seyahat tavsiyelerinin bulunduğu rehberin değeri böyle zamanlarda anlaşılır. Öncelikle, yıllarca kullanılabilecek ve her zamanı kapsayan bir rehber hazırlanmalıdır. Seyahat için hazırlanan rehber aşağıdaki konuları içermelidir: 1. Kolay ulaşım yöntemleri: Ön koltuktaki bir kutu ailenin istediklerine kolayca ulaşabilmelerinin sağlar. Bu kutuda, acil yardım çantası, yolculuk sırasında yenilecek gıda maddeleri, çöp, kalem, defter, oyuncaklar ve kamera gibi şeyler bulunabilir. Bu kutuyu evde bulunan parçalardan oluşturmak ekonomik bir fikirdir. 2. Güvenlik tavsiyeleri: Güvenlik önlemlerinin bir listesini yapmak iyi bir fikirdir. Aileler yolculuktan önce çocukları ile güvenlik konusunda konuşabilirler. Güvenlik önlemlerinin bir listesi oluşturulurken çocuğun öğretmeninde tavsiyeleri yardımcı olabilir. Örneğin çocuğu; “Bayan Mendez diyor ki: Camdan dışarı bir şey atmamalıyız.” diyerek uyarabiliriz. 3. Yardımcı noktalar: Öğretmenler, geziyi kolaylaştırmak için beyin fırtınası yapılmasını isteyebilirler. Çocuklar, seyahat planında nasıl bir yer alacak, nerede ve ne zaman durulacak, bavullarını nasıl taşıyacak ve ne ile oynayacak vb. Ailelere yastık almaları ve kirli eşyalar için poşet almaları tavsiye edilebilir.

 

4. Oyunlar: Yıllardır, aileler çocukları ile yolculuk yaparken uzun yol gidebilmek ve bunun için çocuklarını meşgul etmek için arabada oynanabilecek çeşitli oyunlar bulurlar. Bu oyunlar çoğunlukla sayı sayabilme ve alfabe bilme becerisi gerektirir. Çocuk bunu yalnız yapana kadar anne veya babayla aynı takımda olabilir. Oyunda çocuğa basit açıklamalar yapılmalıdır. Oyuna bir isim verilebilir veya nasıl oynanacağı yazılabilir. Bazen iki veya daha çok oyun aynı zamanda oynanabilir. Örneğin; farklı şehirlerde gördükleri çeşitli araç plakalarının bir listesi yapılabilir. Bu oyun yolculuk boyunca devam eder ve bu sırada hece veya sayı oyunları oynanabilir. Sonuç olarak, çocuğun tecrübe kazanacağı yaşantılar, bu tecrübelerin özümsenmesi sağlayacak ortam ve aile ve öğretmenin bu sırada yapacağı gerekli davranışlar rehberde bulunmalıdır. Aileler bireyselleştirilmiş bilgilerin farkına varırlar. Seyahat turları, ailenin yalnız yapacağı geziler kadar yararlıdır. Bu bilgi her aile için gerekli olmayabilir. İhtiyaca göre rehberde yer almalıdır. Bu daha çok özel amaçlı rehberler için kullanılabilir. Diğer aile paketleri: Diğer durumlar içinde rehberler geliştirilebilir. Bir grup öğretmen tarafından yetersiz çocuklar için tatil önerilerini kapsayan bir rehber hazırlanabilir. Üyelik, oyunlar ve çocukların ihtiyacı olan özel oyuncaklar gibi maddeler diğer rehberlerde de yer alabilir. Bilgiler tatil veya veli öğretmen görüşmelerinde kaynak olabilir. Bazı aileler, “yetersiz bir çocuk için parti nasıl yapılır?” bilgisinin değerini bilirler. Bu konudaki rehberler; ne zaman ne çeşit yiyeceklerin servis yapılacağı, kaç çocuk davet edileceği, bir çocuğun kaç kişiyle gelebileceği, tekerlekli sandalye ile katılacak çocuğun hangi oyunları oynaması, partinin ne zaman biteceği, parti için hangi gün ve saatin seçileceği, davet edilen çocukların aileleri hakkında bilgiler bulunmalıdır. Rehberler geliştirilirken aileler için bireysel programlar olmasına dikkat edilir. Rehberler, özel yetersizlikler, belirli yaş grupları veya genel olabilir. Bu rehberler genellikle konuyla ilgili ve uzman kişilerin oluşturduğu küçük bir grup tarafından geliştirilir. Rehberler, uzun olmamalı, dili açık ve anlaşılır olmalı ve konuyla ilgili bütün bilgileri içermeli. Öğretmenler sık sık öğretimlerini kolaylaştırmak için yararlı rehberler bulurlar.

 

 

Kaynaklar

Karadeniz teknik üniversitesi özel eğitim bölümü aile eğitimi ders notları..