ERGENE NEHİRİ..

[Φ ErdalAktas]

Ergene Nehri http://www.karamusul.com/index.php?option=...ge&Itemid=1

 

Ergene Nehri Tekirdağ Saray İlçesinin Kuzeyinde yıldız dağlarının 312 rakımlı Taşpınar tepesi civarındaki kaynaklardan doğar ve Ergene deresi adını alarak güneye doğru iner.Soldan saray ve makina derelerini alarak güneybatıya yönelir. İnanlı yakınlarında Çorlu suyunu alarak Ergene nehri adı altında Kuzeybatıya döner.Eskibedir köyü civarında batıya dönen nehir, Düğüncülü Katrancı civarlarında Lüleburgaz deresi, Karakavak civarında Hayrabolu deresi ile birleşir.

Katrancı yakınlarında da ana dereyi(Teke-süloğlu) alan Ergene nehri Güneybatıya yönelerek Uzunköprüden geçer ve Balabancık köyünün batı kısmında 6,00 metre kotlarında meriç nehri ile birleşir. Uzunluğu 283km'dir.17323km2 Havza alanı bulunmaktadır.

Ergene nehri havzasında, Kırklarelinin Lüleburgaz, Babaeski, Vize, Pınarhisar, Pehlivanköy ve Kofçaz; Tekirdağın Çorlu, Çerkezköy, Malkara, Hayrabolu, Saray ve Muratlı ile Edirnenin Uzunköprü, Yeniköy, Havsa, Süloğlu, Meriç gibi merkezleri yer alıyor. Bu yerleşim merkezlerinde 800 bini aşkın insan yaşamını sürdürüyor. Nehir, yaklaşık 300 bin dekarlık 1. 2. ve 3. sınıf önemli tarım alanlarının beslendiği en önemli akarsu. Ergene nehri, uluslararası su niteliğinde olan Meriç nehrinin en önemli kolu durumunda.

Türkiyede sanayi ana merkeze yakın olan alt bölgelere yönelme eğilimi göstermektedir. Ergene havzası bu haliyle İstanbul ana merkezinin bir alt bölgesine dönüştü. Bu gelişmede ana merkezin sorunlarının çözülemez noktaya gelmesi belirleyici rol oynamıştır. Ana merkezden gelen sanayi (tekstil ve deri sanayi) doğal kaynak tüketiminin (özellikle su) yoğun olduğu sanayidir. Ayrıca bölgenin Türkiyenin ticaret merkezi olan İstanbula yakın olması, ithalat ve ihracatta önemli yeri olan karayolları ve otoyolların havza içinden geçiyor olması, Tekirdağ Limanının bölgeye yakın olması, organize sanayi bölgelerine ve serbest bölgelere tanınan imtiyazlar, teşvikler (1992-1995 yılları arasında verilen teşviklerin dağılımı incelendiğinde tarım sektörüne 5, madencilik sektörüne 8, enerji sektörüne 6 teşvik verilmiştir. Buna karşın imalat sektörüne yapılan teşvik sayısı 178i yeni tesis olmak üzere 314tür. İmalat sektörünün alt gruplarında ise dokuma ve deri sektörlerine teşvik sayısı ise 114ü yeni tesis olmak üzere 209dur), uygun ve yeterli büyüklükte arazinin kolay temin edilmesi, hammadde teminin kolay olması sanayi tesislerinin bu havzaya kurulmasında etkili olan faktörler arasında. Ergene nehrinin kolları atık su toplama kanalı olarak çalışıyor. Sanayi alanları belirli bir mekânsal organizasyona bağlı yer seçmedikleri için havzaya çok dağınık bir şekilde yayılmışlardır. Sanayi bölgeleri dışında yer seçen sanayi tesislerinin büyük bir bölümü ruhsatsız ve arıtma tesisleri de yok. Arıtma tesisi bulunan tesislerin bir bölümü ise arıtma sistemlerini çalıştırmadan kaçak olarak atık sularını alıcı ortama veriyorlar. Havzadaki sanayi alanları, belirlenmiş ve açılmış organize sanayi bölgeleri dışında yerleşme ve gelişme eğiliminde ve her geçen gün sayıları artıyor.

Yoğun yeraltı suyu kullanımı nedeniyle havzanın hidrojeolojik yapısı bozuldu. Sadece yağışlı dönemlerde su taşıyan irili ufaklı birçok dere tüm yıl boyunca atıksu kolektörü gibi çalışıyor.

Tarımda kullanılan zirai mücadele ilaçları ve gübre de su kaynaklarını kirletmektedir. Ayrıca anız yangınları ekolojik dengenin bozulmasına neden oluyor. Katı atıklar, havzanın hiçbir noktasında düzenli olarak depolanmıyor. Katı atık depolama alanlarının yer seçiminde ve depolamada planlı uygulama yok. Zararlı atıkların ve arıtma çamurlarının yönetilmesinde özel bir uygulama yok. Tıbbi atıklar da, ya hastane kazanlarında yakılıyor ya da düzensiz/vahşi evsel katı atık depolama alanlarına gönderiliyor. Bütün bunlar halk sağlığı açısından ciddi riskler oluşturuyor. Havza içinde yer alan il, ilçe ve belde belediyelerinin hiçbirinde evsel atık sularının arıtılabileceği arıtma tesisleri mevcut değil. Evsel atık sular hiçbir arıtma işlemine tabii tutulmadan Ergene nehri ve kollarına deşarj ediliyor.Ergene nehrinden yapılan sulamalar nedeniyle tarımda ürün verimi ve kalitesinde düşüşler meydana gelmiştir. Ergene nehri yakınında çeltik tarımı yapan üreticilerimiz, çeltiklerinde hastalık meydana geldiğini 70 bin dönüm arazinin ekilemediğini belirtmektedirler. Bu da yaklaşık 50 bin ton çeltik ürününün kaybı demektir. Havzadaki en önemli ekonomik aktivitelerden biri tarım. Yörede en çok buğday, ayçiçeği, şekerpancarı, mısır, çeltik, kabak çekirdeği, bostan ve sebze ekiliyor. Türkiye çeltik üretiminin yüzde 43ünü bu bölge sağlıyor.

 

Ergene havzasının korunması için neler yapıldı?

Ergene nehrindeki kirliliğin ve çevreye etkilerinin araştırılarak alınması gereken önlemlerin belirlenmesi amacıyla meclis araştırması komisyonu kuruldu. Çevre ve Orman Bakanlığı adı geçen raporu Trakya Üniversitesine hazırlattı. Rapor havza ile ilgili yapılan ilk kapsamlı çalışma. Ancak raporun hazırlanması ve kabul edilmesi sorunların çözüldüğü anlamına gelmiyor. Zira Ergene nehrinin kollarındaki kirlilik, vahşi katı atık depolama alanlarındaki sorunlar, özellikle kışın hava kirliliği günlük yaşamı hâlâ etkiliyor. Bu nedenle bundan sonra yapılacak olan çalışmalar havza için asıl belirleyici olan. Detaylı ve küçük ölçekli projelerin geliştirilerek bir an önce hayata geçirilmesi çevre ve halk sağlığı açısından acil ve önemlidir.

Sanayiye karşı denetim ve cezalandırma neden yeterli oranda yapılmıyor?

Ruhsatsız, arıtma tesisi veya çevre kirliliği konusunda gerekli önlemleri almayan fabrikaların geçici süreyle de olsa kapatılması binlerce işçinin işsiz kalması anlamına da geliyor. Bunu göze alabilecek bir irade sanırım yok.

Türkiyede hala çevre sağlığı konusunda yapılan yatırımlar gereksiz ve yararsız diye düşünülmektedir. Denetimlerin sıkılaştırılması sorunun çözümü için yeterli değildir. Gerekli mevzuatın gözden geçirilerek yenilenmesi de gerekmektedir. Sanayici tarım faaliyetleri için oldukça uygun arazilerin üzerine fabrika kurup suyu kullanarak üretim yapmak istiyor. Çiftçi de arazi ve suyu kullanıp üretim yapmak istiyor. Ancak sanayicinin faaliyetleri nedeniyle oluşan kirlilik çiftçinin üretim yapmasını su kirliliği nedeniyle engelleniyor. Bu haliyle sorun bir optimizasyon problemi olarak ele alınıp çözümlenebilir.

 

Kirliliğin sonuçları

Bölgede akciğer kanseri ve kalın bağırsak kanseri başta olmak üzere çeşitli kanser türlerinde sayıca artış gözlenmektedir.

Ergene nehrinin kirli suyu Ergene ovasında çeltik tarımını engelleyici bir etki yapıyor. Çeltiklerin pazarlanmasında da sorunlar yaratıyor, bütün çeltikler kirli su ile sulanan çeltikler diye fiyat düşüşlerine neden oluyor.

Uzunköprü olarak Ergene havzasında 80 bin dönüm ekim yapılmaktadır. 2000 yılında çeltikte dönümündeki verim 800 kg iken 2002 de 100 kg verim alınmıştır. 2000 yılında ay çiçekte dönümündeki verim 300 kg iken 2002 de 100 kg verim alınmıştır. Söz konusu kayıp ürünlerden yörenin zararı 70 trilyona ulaşmaktadır

2000 yılında bölgede 36 938 dekar sahada çeltik ekimi yapılırken, 2002de bu 6 bin 954 dekara düştü. 2002 yılında 23 köyde 1125 çiftçi ailesi Ergene kirliliğinden dolayı çeltik ekememiştir.

Ergenenin Meriçe karıştıktan sonra Meriçten sağlanan su ile yetiştirilen Altınyazı-Karasaz, Sultanköy ve Yeni Karpuzlu sulamaları ile yaklaşık 132 bin dekar arazi Ergene nehri sulamaları ile doğrudan veya dolaylı olarak etkilenmekte olup etki altında kalacak alan gelecekte yapılacak Meriç nehrine bağlı sulama projeleri ile çok daha büyüyecektir.

Sonuç Olarak....

İçinde büyüdüğümüz, oyunlar oynadımız, binlerce hayvana ve binlerce insana hayat veren bu değer, şimdi hepimize ölüm getirmekte. Geceleri Ergene Nehrinin üzerine çöken sis bulutu ölümün habercisi. Köpüren bir nehir, dayanılmaz bir koku.

Bu nehrin yavaş yavaş bize ölüm getirmesini bekliyoruz maalesef.

Lütfen..Lütfen..Lütfen..

Türkiyenin en verimli arazilerinin bulunduğu Trakyanın can damarı olan Ergene nehrinden kötü ellerimizi çekelim. Can aldığımızı unutmayalım

Saygılar. Zafer TURGAN