Dilimize Yerleşmiş Irkçı, Ayrımcı, Cinsiyetçi Söylemler

[™ Freyja]

Dilimize Yerleşmiş Irkçı, Ayrımcı, Cinsiyetçi Söylemler

 

Kızılderili: Türkçe'de Yerli Amerikalılara verilen bu terim, bu kişileri, ten renkleri üzerinden tanımladığından ayrımcı ve hakaret içeren bir terimdir.  Kızılderili yerine Amerikan yerlisi, yerli Amerikalı kullanılabilir.

 

Kızılderili kelimesi yerine Amerikan yerlisi denilmesi tercih edilmelidir.

 

Yamyam: Yamyam kelimesi anlam olarak insanın, kendi türünden varlıkların (insan) etini veya iç organlarını yeme eylemi ya da alışkanlığıdır. Yamyamlık eylemini gerçekleştiren kişi yamyam olarak adlandırılır. Ancak dilimizde bu kelime hakaret amaçlı siyahi insanlara yönelik kullanılır. Bu sn derece ırkçı bir söylemdir.

 

Çingene: Romanlar, Türkiye'de her ne kadar daha çok 'Çingene' olarak ifade edilseler de, kendileri "Çingene" yerine "Roman" denilmesini yeğlerler.  Çingenelerin göçebe yaşam tarzı yerleşik toplumlarınkinden farklı olması nedeniyle günümüzde  çoğu zaman, yerel halk tarafından hırsızlık, büyücülük, çocuk kaçırma gibi eylemlerle suçlanmışlardır.  Çingeneler halihazırda yaşadıkları bütün ülkelerde ayrımcılığa tabi tutulmaktadır. Bu kati olarak ırkçı, ayrımcı bir kelimedir ve nefret içeriği taşımaktadır.

 

Çingene kavramı yerine Roman denilmesi tercih edilmelidir

 

Zenci: Günümüzde hakaret kabul edilerek kullanılmayan "negro" sözcüğü Latince "niger" (siyah) sözcüğünden İspanyolca ve Portekizce'ye geçmiştir. Türkçe'ye zaman zaman "zenci" olarak çevirilse de Arapça kökenli zenci sözcüğü ile negro sözcüğü arasında anlam benzerliği haricinde bir dilbilimsel ilişki yoktur ve fakat zenci kelimesi yer yer ve söylendiği zaman ve duruma göre hakaret anlamı taşımaktadır. Bununla birlikte geçmişte siyahî insanları aşağılamak için kullanılmasından dolayı kullanımından kaçınılır.

 

Zenci kavramı yerine Afro-Amerikan ya da siyahi denilmesi tercih edilmesi daha uygun olur.

 

Apaçi: Amerikan yerlilerinin bir türüdür. Türkçe'de bu kelime "özenti, çakma ve çirkin" anlamında müzik, dans ve giyim üzerinden kendine has bir modernleşme çabası içinde olan insanlara yöneltilmiştir. Buram buram sınıfsal ayrımcılık kokar.

 

Dürzi: Suriye'nin Havran ile Lübnan'ın dağlık bölgelerinde yaşayan ve Sunni mezhepler tarafından din dışı ilan edilerek baskı altında tutulmuş olan mezhebin adıdır.

TDK'nın ağır hakaret ve küfür sözü olarak tanımladığı bu kelime genel olarak ahlaki düşkünlüğü ve her türlü karakter bozukluğunu tanımlayan bir anlamda kullanılmaktadır.

Daha özel kullanımları arasında “karısını, kızını, yakınlarını pazarlayan kadın satıcısı” gibi imalar da vardır.

 

Yörük Ne Bilir Bayramı, Lık Lık İçer Ayranı / Dağdan İnme Yörük, Ne Erik Bilir Ne Koruk: Akdeniz ve Ege bölgelerinde yaygın olarak kullanılagelen ve Yörükleri  Yörükleri aşağılamayı güden ırkçı bir deyiştir.
 

İki Eşek Bir Çerkez: Çerkezleri aşağılamayı güden ırkçı bir deyiştir.

İzmir'in / İstanbul’un Havasıyla Kızına Güven Olmaz: İzmirli/İstanbullukadınları yönelik cinsiyetçi bir deyiştir.

Karamanın Koyunu, Sonra Çıkar Oyunu: Bir kişi ya da duruma tam güvenilmediği durumlarda kullanılan bu ayrımcı deyişin kökeni, Osmanlı Beyliği ile Karamanoğlu Beyliği arasındaki iktidar mücadelesine kadar uzanır.

 

Laz Kafalı: "Aptal" anlamında kullanılan, Lazları aşağılamaya yönelik ırkçı bir deyiş.
 

Mal Bulmuş Mağribi Gibi: Açgözlü, sonradan görme insanları betimlemek için kullanılan, Kuzeybatı Afrika Bölgesi'nde yaşayan ve "Mağrip" olarak adlandırılan insan topluluklarını aşağılamak için Osmanlı Devleti döneminde uydurulmuş ayrımcı bir deyim.

 

Acemi Nalbant, Kürt Eşeğinde Dener Kendini: Mesleğinde yeni olan kimse, ilk denemelerini gözden çıkarılabilecek malzeme üzerinde yapar." anlamına gelen ayrımcı bir atasözü. Aynı atasözünün gayri-Müslimler üzerinden de dillendirildiği görülmektedir.

 

Moskof, Moskofun Oğlu, Moskof Gavuru: Ruslara yönelik bu ayrımcı deyiş, Soğuk Savaş döneminin Türkiye'deki yaygın söylemlerinden bir tanesiydi. TDK'nın Güncel Sözlüğü'nde "Rus" kelimesinin karşılığında halen bu deyiş bulunmaktadır.

 

Senin Bu Yaptığını Çorumlu Bile Yapmaz: Çorumluları ötekileştirmeye, aşağılamaya yönelik bir deyiş.
 

Afyon'un kaymağı, Konya'nın manyağı: Konyalıları ötekileştirmeye, aşağılamaya yönelik bir deyiş.

 

Gavur İzmir: Birinci Dünya Savaşı sonunda, İzmir'in uzun bir süre Yunan işgali altında kalması sonucu şehire yapılan iki yönlü ayrımcı bir yakıştırma. Bu yakıştırma, uzun yıllar siyasiler tarafından da kullanılmış hala da kullanılmaya devam etmektedir.

[™ Freyja]

İbne: Arapça'da bn kökünden gelen ibn, ubne kelimelerinden türetilmiş ve oğul, evlat anlamına gelen bu kelime Türkçe'de pasif eşcinsel erkek anlamında kullanılmaktadır. Türkçe’de bu kelime Negatif bir anlamda kullanıldığından cinsiyet ayrımcılığı ya da ayrımcılığa işaret eder. Tamamen homofobik bir kelimedir.

****: Evlilik dışı bir ilişki sonucu dünyaya gelmiş ve bu sebeple babası belli olmayan çocuk anlamına gelen bu kelimenin hakaret olarak kullanılması evlilik harici durumlarda yaşanan cinselliği "ahlaksızlık" olarak gören zihniyetin bir sonucudur. Bu kelime TDK'da "kalleş, kurnaz, kötü niyetli kimse, terbiyesiz, arsız" şeklinde tanımlanmıştır. Bu ilişkiden dolayı burada bir kabahat varsa bile bunda herhangi bir payı olmayan çocuğu kötü görmek, göstermek ve onu tanımlayan bir kelimeyi pek çok olumsuz durumun karşılığı olarak kullanmak son derece adaletsiz ve yanlıştır.

Hayvan: Hayvan kelimesinin hakaret olarak kullanılması, "insan türünün üstünlüğü varsayımına dayanarak belli hayvan türlerinin sömürülmesi ya da ayrımcılığa uğratılması” şeklinde tanımlanan türcülük kavramına denk düşmektedir.

[™ Freyja]

Amele: Kimi zaman farkına varmadan birisini küçümsemek için  “Amele misin?” diye sorduğunuz olmuyor mu? Amele aslında kol emeğiyle çalışanlara  işçi, emekçi denmeden önce kullanılan kelimeydi. Günlük dilde mağanda, ezik vb gibi kelimeler yerine kullanılıyor, sınıfsal ayrımcılığa dair bir kullanımdır.

Amele, amele yanığı, amele sümüğü vs.

Keko: "Dost", "kardeş", "ağabey" anlamına gelen bu Kürtçe kelime, Türkçe'de ırkçı bir anlam kaymasıyla saf, kolayca kandırılabilen, aldatılmaya ve dalga geçilmeye açık anlamında kullanılmaya başlanmıştır.

Kıro: Kürtçede genç delikanlı anlamındaki söz, günlük hayatta “adab-ı muaşeret bilmeyen, kaba saba davranan ve konuşan adam” anlamında kullanılmakta. Kürtlerin tamamını bu tip insanlarmış gibi algılayan, çarpık bir zihnin ürünü olarak dilimize girmiştir.

Varoş: Macarca olan varoş kelimesi yoksul halkın yaşadığı dış mahalle anlamına gelir. Dilimizde  kullanılan varoş yoksulluğun zevksizlik, kabalık, görgüsüzlük ve benzeri olumsuz özellikler kattığını ima eden sınıf farklılığına dair bir hakaret öğesidir.