Sanatsal Kritik / Eleştiri mi, Yoksa Hakaret mi?

[∞ evrensel-insan]

Herhangibir dusunce ve davranisin, bir elestiri mi? yoksa bir hakaret mi olarak algilanacagi bu en son yasanan C.Hebdo karikaturleri ve sonrasi gelen katliamlarla tekrar guncellik kazanmistir.

 

En basta elestirinin kisinin kendi uzerinde yapabilmesi yani oz elestiri yonu vardir.

 

Hakaret ise bir kisinin tamamen baska bir kisiye yonelik ifadesi ya da davranisidir.

 

Once kavramlarin bilinen anlam ve iceriklerine bakalim.

 

Elestiri- Bir insanın, bir eserin, bir konunun doğru ve yanlış yanlarını bulunması amacıyla incelenmesi işi, tenkit

muaheze, kritik

Özellikle bilginin temellerini ve doğruluk durumunu inceleme, sınama, yargılama

Bir edebiyat veya sanat eserini her yönüyle sağlamak ve değerlendirmek amacıyla yazılan yazı türü, tenkit, kritik.

 

Burada bir sey cok onemlidir.

 

Sanat icerikli, yani yazi, siir, muzik, resim, heykel, karikatur ve benzeri sanat etkinlikleri ile dile gelen elestiriyi cok iyi algilamak gerekir.

 

Basta ortaya sanat eseri ile bir elestiri ya da kritik koyabilmek, bilgi algi bilinc ve farkindalik gerektirir.

 

Buradaki "dogruluk/yanlislik" tabi ki sanat eserini ortaya koyan ve ortaya konmus sanat eserini algilayan acisindan goreceli ve degisken olabilir.

 

Yalniz elestiri ya da kritik te bazi onemli noktalar vardir.

 

Her seyden oince evrensel hukuk insan haklari ve ozgurlukleri acisindan, direk olarak bir kisiye ya da kitlesellesmis bir degere yonelik olmamasi ve de ortada aciklayici dusundurucu sorgulatici bir icerigi olmasi gerekir.

 

Tabi ki buradaki bir ana sorun da, kisinin sadece kendisine yonelik degil, degerlerine yonelik her turlu onun algisindaki olumsuz elestiriyi sanki kendi kisiligine gibi algilamaktir.

 

Burada dil uslubu olarak elestiri temelinde direk bir yonelis olmamali, sadece konu ve kavram kimseye mal edilmeden ve yonlendirilmeden ortaya konulmalidir.

 

Elestiriyi daha bir detaylandirmadan once, hakaretin ne olduguna bakalim.

 

Hakaret- Küçüklük. İtibarsızlık. Hor ve hakir görmek. Küçümseme. Küçük görme. Tâzimsizlik, Mehane, kakanç, taşlama

Onur kırma, onura dokunma, küçültücü söz veya davranış

Kisaca bir kisiyi ya da bir kitleye mal olmus degeri asagilamak.

 

TCK. MADDE 125

 

5237 S.lı Türk Ceza Kanunu MADDE 125

 

Hakaret
(1) (Değişik: 29/6/2005 – 5377/15 md.) Bir kimseye onur, şeref ve saygınlığını rencide edebilecek nitelikte somut bir fiil veya olgu isnat eden veya sövmek suretiyle bir kimsenin onur, şeref ve saygınlığına saldıran kişi,

(2) Fiilin, mağduru muhatap alan sesli, yazılı veya görüntülü bir iletiyle işlenmesi

(3) Hakaret suçunun;

a) Kamu görevlisine karşı görevinden dolayı,

Dini, siyasi, sosyal, felsefi inanç, düşünce ve kanaatlerini açıklamasından, değiştirmesinden, yaymaya çalışmasından, mensup olduğu dinin emir ve yasaklarına uygun davranmasından dolayı,

c) Kişinin mensup bulunduğu dine göre kutsal sayılan değerlerden bahisle,

İşlenmesi halinde

 

2- KANUNLAR

 

a- Türk Ceza Kanunu (5237 sayılı)

 

2005 yılında yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu ile ayrımcılıkla ilgili bazı düzenlemeler yapılmıştır. Bunların başında ise kanunun uygulanması sırasında ayrımcılığın yasaklanmasıdır. 3. maddenin 2. fıkrasında:

 

“Ceza Kanununun uygulamasında kişiler arasında ırk, dil, din, mezhep, milliyet, renk, cinsiyet, siyasal veya diğer fikir yahut düşünceleri, felsefi inanç, milli veya sosyal köken, doğum, ekonomik ve diğer toplumsal konumları yönünden ayrım yapılamaz ve hiçbir kimseye ayrıcalık tanınamaz.” denilmektedir.

Ceza Kanunu’nun bir diğer düzenlemesi ise ayrımcılığı başlı başına bir suç haline getirmesidir. Madde metni biraz karışık ve kapsamı dar olsa da geçmişe nazaran oldukça ileri bir düzenlemeyi yansıtmaktadır. Ancak madde içeriğine bakıldığında maddenin pratikte kullanılması çok mümkün gözükmemektedir. Yine de Adalet Bakanlığı Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü 122. madde ile ilgili istatistik toplamaya başlamıştır. 2006 ve 2007 yıllarında bu madde yalnızca bir kez gündeme gelmiştir.

 

“Ayırımcılık

Madde 122- Kişiler arasında dil, ırk, renk, cinsiyet, özürlülük, siyasi düşünce, felsefi inanç, din, mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım yaparak;

a) Bir taşınır veya taşınmaz malın satılmasını, devrini veya bir hizmetin icrasını veya hizmetten yararlanılmasını engelleyen veya kişinin işe alınmasını veya alınmamasını yukarıda sayılan hallerden birine bağlayan

 

Besin maddelerini vermeyen veya kamuya arz edilmiş bir hizmeti yapmayı reddeden,

c) Kişinin olağan bir ekonomik etkinlikte bulunmasını engelleyen,

 

Nefret söylemi bağlamında değerlendirilebilecek bir maddeye de bu konuda toplumda oluşabilecek kin ve düşmanlığın önüne geçmek için TCK’da yer verilmiştir. TCK’nın 216. maddesine göre, ırkçı veya başka biçimde ortaya çıkabilecek çeşitli hakaret içeren veya şiddete yönelik, ifade ve hareketleri kamu düzeni için tehlike doğurduğu veya açık ve mevcut bir tehlikenin ortaya çıktığı durumlarda cezalandırmaktadır. Bu maddenin eski düzenlemesi genellikle düşünce ve ifade özgürlüğünü kısıtlama amaçlı kullanılmışsa da özellikle maddenin 2. fıkrası farklı etnik kökene ya da din veya inanca sahip toplumsal grupları yoğun olarak hedef alan söylemler için de kullanılabilmesi mümkündür ve bu amaçla olumlu bir düzenleme olarak kabul edilebilir.

 

“Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama

Madde 216-

(1) Halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, diğer bir kesimi aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik eden kimse, bu nedenle kamu güvenliği açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması

 

(2) Halkın bir kesimini, sosyal sınıf, ırk, din, mezhep, cinsiyet veya bölge farklılığına dayanarak alenen aşağılayan kişi,

 

(3) Halkın bir kesiminin benimsediği dini değerleri alenen aşağılayan kişi, fiilin kamu barışını bozmaya elverişli olması halinde, ”

 

Goruldugu uzere hakaretin iki yonu var, birincisi; kisiye direk yonelik ya da kisinin degerine direk yonelik

 

Ikicisi de; Sosyal olarak belirli bir degeri sahiplenmis halka yonelik nefret kin ve tahrik edici soylemler.

 

Simdi elestiri ile hakaret arasindaki farklara bakalim.

 

Elestiri- Burada soylenen ya da yazan haber, yalan haberdir. Cunku.....

 

Bu dusunce ve davranis sekli psikolojide sapiklik olarak aciklanir, cunku.....

 

Hakaret- sen/bu gazete yalancidir.

 

Sen bir sapiksin.

 

A sahsi sapiktir.

 

A sahsi yalancidir

 

A dini/inanci/milliyeti v.s. sapik bir dindir.

 

Kisaca dilde mevcut olan bir kavramin bir elestiri olarak kullanilmasi ile, bu kavramin bir kisiye/degere ya da kitleye mal olmus bir degere yonelik hakaret olarak kullanilmasi ya da bu kavramin kullaniminin deger bazinda bir ayrimcilik olmasi ve bu ayrimciliga maruz kalan sosyal topluma yonelik kin, nefret soylemi olmasi ya da dusmanliga alenen tahrik edici olmasi farkli seylerdir.

 

Iste burada yine bu farki ortaya koyacak olan elestiri ya da kritize etme icerikli bir hak ve ozgurluk kullanimi mi, yoksa; hakaret, kin ve nefret dusmanliga tahrik edici olarak hak ve ozgurluk ihlali mi oldugudur.

 

Tabi burada kavrama ya da konuya politik cikar olarak bakmak, zaten adil olmayacaktir.

Burada adilligi saglayacak olan kavrama kullanimina etik olarak bakmak ve "bu soylem v.s. bir hak ve ozgurlugun dile gelisi mi, yoksa baskasinin hak ve ozgurlugunu ihlal mi?" olarak ve de bakanin hic bir tarafin tarafinda olmamasi soz konusudur.

 

Herhangi bir dine inanca ya da o dine ait degerlere yonelik bir kritik ve elestiri de sanatin hangi dali ile olursa olsun, bir hak ve ozgurluk ihlali olmadigi gibi, aksine; hak ve ozgurlugun dile gelimi vardir.

 

Herhangibir dine, inanca ya da o dine ait bir degerlere yonelik bir hakaret, ya da kin/nefret soylemi olmasi ayrimcilik yapilmasi ve bu soylemin muhatabi olan sosyal toplumu dusmanliga tahrik edici olmasi ise hak ve ozgurluk olmadigi gibi, aksine; hak ve ozgurluk ihlalidir.

 

Dedigim gibi fark tamamen adil insani esit hak ve ozgurluk baglamindaki taraf olmadan konuya bakis acisinda yatar.

 

Yoksa bir seyin hak ve ozgurluk kullan imi mi, yoksa hak ve ozgurluk ihlali mi oldugu politik cikar olarak sadece taraflilik icerir. Bu da zaten basta hak ve ozgurluk ayrimciligi demektir.

 

Iste politikanin ideolojik inancsal izmsel tarafindan bakis ile, etigin ayrimsiz, adil esit ve insani yonden bakis farki da budur.

 

Sonucta degerler ile ilgili her turlu yasak, sadece o degeri one cikaran sosyal toplumu baglar.

 

Elestiri ve hakaret ise evrensel hukukun insan haklari hak ve ozgurlukleri ile belirlenir.

 

Bugun tum tarafli ideolojik inancsal izmsel yayinlar sadece kendi tarafindan baktiklarindan, kendinden olmayanlar ile ilgili her turlu aciklamalarinda aslinda hakaret mi yoksa elestirimi yapmaktadirlar?

 

Yani hak ve ozgurluklerini mi kullanmakta, yoksa baskasinin hak ve ozgurlugunu mu ihlal etmektedirler.

 

Mesela tum dini rehber olan kitaplara ya da soylemlere aciklamalara v.s. bu temelde etik olarak bakmak gerekir.

[∞ evrensel-insan]

Mesela basliktaki soruya yanit verme Adina, tarihteki O.Hayyam'in asirlar once yazmis oldugu dortlugu degerlendirebiliriz.

 

 

Irmaklarından şaraplar akacak“ diyorsun,
Cennet-i ala meyhane midir?
'her mümin'e iki huri' diyorsun
Cennet-i ala ******* midir? 

 

Evet bu dortluk, bir sanat temelli siir olarak bir kritik/elestiri midir?

 

Yoksa, belirli bir dinin degerlerine yonelik yapilmis bir hakaret, bu dine bagli sosyal toplumu kin ve nefrete yonlendiren dusmanlik tesviki iceren bir suc mudur?

 

Diger bir deyis ile, O.Hayyam bu dizeleri ile hak ve ozgurlugunu mu dile getirmistir, yoksa belirli bir din ve inancin hak ve ozgurlugunu mu ihlal etmistir?

 

Bunu aslinda siire yonelik olarak ta aciklayabiliriz.

 

Yani tum olasiliklari kullanarak;

 

Birinci olasilik, "evet "kerhane/meyhane" dir, cunku.....

 

Ikinci olasilik, "hayir, "kerhane/meyhane" degildir, cunku...

[Φ episkop]

Irmaklarından şaraplar akacak“ diyorsun,

Cennet-i ala meyhane midir?

'her mümin'e iki huri' diyorsun

Cennet-i ala ********* midir? 

 

 

tabi ki cok yersiz ve toplumu yaniltici bir ahengi var siirin

 

 

 

Ayetler goz ardi edilmistir ; cennetteki sarap meyhanedeki gibi sarhosluk vermez ;

 

Kaynağından (doldurulmuş) testiler ve kadehler ki bundan ne başlarını bir ağrı tutar, ne de kendilerinden geçip akılları çelinir. (Vakıa Suresi,18-19)

 

 

hurilere gelince ; Huriler haber verilmistir

 

ama Kerhneler zevk duskunlerinin ugrak yeridir .. Kuran ise daha bu dunyada iken nefsine hakim olabilmeyi asilamaktadir .. Ohalde cennetle ilgili genel ayetlere bakilarak degerlendirme yapilmali

 

 

 

 

 

 

 

dedigim gibi burada da ''Huriler ve sarap'' anlam butunlugu icinden adeta cimbizla cekilmis ve onceden sartlanilmis bir fikir dogrultusunda eksik elestirilmistir

[∞ evrensel-insan]

tabi ki cok yersiz ve toplumu yaniltici bir ahengi var siirin

 

 

 

Ayetler goz ardi edilmistir ; cennetteki sarap meyhanedeki gibi sarhosluk vermez ;

 

Kaynağından (doldurulmuş) testiler ve kadehler ki bundan ne başlarını bir ağrı tutar, ne de kendilerinden geçip akılları çelinir. (Vakıa Suresi,18-19)

 

 

hurilere gelince ; Huriler haber verilmistir

 

ama Kerhneler zevk duskunlerinin ugrak yeridir .. Kuran ise daha bu dunyada iken nefsine hakim olabilmeyi asilamaktadir .. Ohalde cennetle ilgili genel ayetlere bakilarak degerlendirme yapilmali

 

 

 

 

 

 

 

dedigim gibi burada da ''Huriler ve sarap'' anlam butunlugu icinden adeta cimbizla cekilmis ve onceden sartlanilmis bir fikir dogrultusunda eksik elestirilmistir

Peki AKP surekasinin daimi dini carpitan ve din ile alay eden soylemleri icin ne diyorsun?

 

Mesela Tayyip'e Allah'inizin vasiflarini vermek gibi

 

Yapilan onca yolsuzluklari, hirsizliklari, kara para aklamalarini "yetim hakki yeme" leri v.s. dinin adina nasil acikliyorsun?