Aristotalrian/Diyalektik/Epistemolojik Mantik

[∞ evrensel-insan]

Dialektik; Turkiye de hala kullanilan; noktasal aristo mantigini curutmus; ikili mantigi insanogluna tanistirmistir.

 

Cunku ya A; ya B mantigi; diyalektik olarak, A yi, A, karsi A, A karsiti ve A olmayan/icermeyen olarak aliriz.

 

Bir ornek verirsek; Aristo mantigiyla; ya dinli olursun, ya da dinsiz. Halbuki dinler kendi arasinda da biribirine karsidir. Yani muslumanlik A ise; Hristiyanlik Karsi A dir. Ama; her ikiside A kokenli, yani dindir. Dinsizlik ise; A olmayandir. Ama B,C,D v.s. olarak kendi icinde dallanir. Yani; once Hem anti olur, hem de non olur. Anti demek; karsiti, yani din karsiti; non, ise icermeyen yani dini icermeyen demektir. Ornek verirsek; deizm, agnostizm, panteizm, panenteizm ve de ateizm; hepsi de biribirine karsi; ama hepsi ortak olarak dine karsidir. Ateizm ise; dini icermeyen dine yer vermeyen v.s. anlami tanir.

 

Oyuzden, mantigi degerlendiren arkadaslar; hala aristo mantigi kullaniyorlarsa; 18. yuzyili yasiyorlar demektir.

 

21. Yuzyil mantigi ise mukayese degil, yani; dogru-yanlis, iyi-kotu v.s.; nedenleme-sorgulama, cikarsama, curutme ve yenileme mantigidir. Yani; sorulan sorularin cevabi; karsitliga dayanmaz. Sorulan sorular dusunceyi nedenlemeye-sorgulamaya iter.

 

Ornek verirsek; "Tanri var mi, yokmu? diyalektigi yerine.

 

Tanriya neden inaniyorsun/inanmiyorsun? Ya da tanri nedir? ya da nasil bir tanriya inanirsin/inanmazsin? v.s. Bu tip mantigin isleyisinin bir yonu kritik dusunce sistemidir ve Avrupadaki okullarda; diyalektik degil; kritik dusunce ogretilir.

 

Bu hem cocuklarin ufkunu acar, hem kendilerini ifade ederler, hem de ne dediklerinin bilincine varirlar.

 

Diyalektigin, tartismasi ve tek duze sabit cevabinin yerini; bilgi alis verisi, deneyim-gozlem v.s. izahi ve yonlenisi gelisir. ISTE ASIL BILIM VE BILIMSEL ISLEYIS, YANASIM BUDUR VE BU EPISTEMOLOJIK GERCEKCILIKTIR. Ayrica bu mantik; tabulari tartisma yerine; tabulardan arinmayi ve kurtulmayi da getirir.

 

BIREYIN MANTIGI BU SON MANTIKTIR.

ARISTO MANTIGI TESLIMIYET MANTIGIDIR

DIYALEKTIK MANTIGI TARTISMA/USTUNLUK MANTIGIDIR.

[∞ evrensel-insan]

Aristo mantiginin ilkelerine bakalim;

 

1-Özdeşlik ilkesi: X ise X tir.

 

2-Çelimezlik ilkesi: X, X-olmayan değildir.

 

3-3.halin imkansızlığı: X ile X olmayan arasında, 3.bir hal yoktur.

 

Simdi bunlari epistemolojik mantigin yapilandirmaci epistemolojisine yani yapilandirilmisligin kok ve temel tabanina gore degerlendirelim.

 

X X e esit degildir, ya da esitligi ...e gore temelindedir. Cunku x'in fonksiyonu olan y sadece x ile ifade edilir. Yni x olmayan x fonksiyonu olan y x ile ifade edilir. X ifadede y ye donusmustur.

 

Bu temelde x x olmayan y dir, ama burada y kendisini degil; x i ifade eder.

 

Iste x ilex olmayan arasindaki ucuncu ifade y dir. Ayrica y x olmayan degil; x in x eliyle ifade ettigidir.

[∞ evrensel-insan]

Diyalektigin temelinde de uclu dusunce yatar. Tez antitez ve sentez. Gercekleri olusturan kavramlarin herbiri karsitini kendi icinde tasir. Siyah ve beyaz vardir ve arada siyah ve beyazin tonlarini da iceren gri vardir.

 

Buradaki birinci sorun, kavramlarin herbiri karsitini kendi icinde tasimaz. Basta em pozitif vardir ve bu em pozitif karsitlarini kendi bunyesinde tasir.

 

Mesela hak-hakli/hakki-haksiz/hakki degil

 

Varlik-var/yok

 

Inanc-inan/inanma

 

Ayrica her kavram kendi kendine degil; baska bir em pozitif ile ifade edilir.

 

Seyin varligi/inanci-tanrinin varligi/inanci Ali'nin hakki v.s.

 

Bu konular "evrensel-insan zihniyeti" basliginda aciklanmistir.

 

Ayrica sey bir tek degil; bir pozitif nokta olarak uclem; karekteristigi de hem ikilem hem karsitlik olarak bir dortlemdir.

 

Burada bir sorun da onerme ve karsitlari sorunudur. Burada da bir onermenin karsitligi degil; uc farkli karsit onermesi vardir.

 

A onermesinin karsitlari-Anti A (Karsi A) counter A (A karsiti ya da A yi tamamlayan karsiti) ve non-A yani A olmayan.

 

Bu aciklamalar da "Bilim felsefesi" bolumunde mantik olarak aciklanmistir.

 

Burada diyalektigin sentez olarak ontolojik taban tartismasinin maddesinde mi/dusuncesinde mi indirgemeci ve determinist olarak mutlaklanacagi konusunda, idealizm ve materyalizm farklilasir.

 

Bu acidan diyalektik sentezin monizmi materyalizm ve idealizm karsitliklaridir. Zaten bu ikisini de birlestiren metafizik ve ontolojik taban ve bu tabanlar farkindan birine olan indirgemeci ve determinist inanctir.

[∞ evrensel-insan]

Non A ve Otesi/Non A ve Non A Disilik

 

Ingilizce de kullanilan, non- on eki basina geldigi kavram ve kelimeyi, disarida birakir, "o kavram ve kelime disi, o kavram ve kelime olmayan, o kavram ve kelime degil" anlam ve icerigindedir.

 

Formel mantikta A=A dir.

 

Diyalektik mantikta, A ve karsiti vardir.

 

Epistemolojik mantik ise, A, A karsiti, Karsi A yi qua felsefesi ile gozlemleyebilen nonA mevcuttur. Buradaki non A, A nin tum kombinasyonlarini (A, A karsiti ve karsi A) qua felsefesi ile non A olarak ortaya koymaktir.

 

Bir ornek verelim, A miz A=teizm olsun. Karsi A teizmin bir cesididir ve dolayisi ile teizmin cesidini ortaya koymak gerekir. O zaman A miz Hristiyanlik teizmi olsun. Iste burada Karsi A da bir teizmdir, ama hristiyanlik degil, mesela museviliktir.

 

Musevilik ve hristiyanlik teizm temelinde birlesirken, farkli teizm felsefeleri olma vasfi ile biribirine karsittir.

 

A=Teizm ise ve teizmin her turlu felsefesini kapsiyorsa (karsi A dahil) o zaman A karsiti, teizmin tamamen karsisinda olmak demektir. Mesela ateizm iste ateizm A karsiti olarak sadece teizme karsi degil, teizmin kendi icindeki farkli her turlu dini felsefesine de karsidir.

 

Peki o zaman non A nedemektir? NonA "Ben A nin tum combinasyonlari disindayim" demektir.

 

Iste buradaki nonteizm, ne teizm, ne onun farkli felsefelerinden biri, ne de teizmin ve onun farkli felsefelerine karsi olma durumunda degildir. Tum bunlarin disindadir.

 

Dogal zihniyeti konu ve kavram olarak ele aldigimizda, A konusu/kavramini tum olasiliklari ile birlikte ortaya koyabilmek, ancak non A ile mumkundur. Yani herhangibir konu, kavram, deger, veri ve tabudaki bir A nin qua felsefesi ile ortaya konumu o ortaya konana non A olarak bakmaktan ve gozlemekten gecer.

 

Peki burada amac nedir?, burada amac dogal zihniyetin konusundaki tum resminin qua felsefesi ile ortaya konumudur. Ama burada olumsuzluk bitmemektedir. Cunku ortaya konulan bir sorundur ve sorun algilansin diye ortaya konmaktadir.

 

Peki o zaman bu non A yi ortaya koyan nedir? Iste bu non A yi ortaya koyan tamamen A disinda kalan (non A da dahil) farkli bir dusunce/dusunme tarzi farkli matematiksel/mantiksal bilgi, farkli ..e gore ve farkli yon ve yontemdir.

 

Evrensel-insan zihniyeti olarak tanimlanan bu farklilik; aslinda sunu demektedir "non A olarak ortayakonan bir sorundur ve bu sorunun ne oldugunu algilayabilmek, non A yi algilayabilmenin disinda, A dan, non A da dahil dogal zihniyet olarak arinmisligi, kurtulmuslugu iceren" demektir.

 

Yani, aslinda non A bir sorundur ve non A sorunu qua felsefesi ile verir. Eger A dan nonu dahil kurtulmak ve arinmak isteniyorsa, farkli bir dusunce/dusunme gelistirmek ve bunu dogal zihniyeti ortaya koymak yerine degil; ayni zamanda ona bir alternatif olarak sunmaktir.

 

Kisaca ozetlersek, insanoglunun her turlu bilgisi yapilandirilmis olarak yapilandiran yapi ve isleyisi ile bir sorundur. Iste bu sorundan kurtulmak ve arinmak (bilincine ve farkina varmak degil) ancak, bu yapilandirilmisligin yapi ve isleyisinden kurtulmak ve arinmak ile mumkundur.

 

Iste bu mumkunluk sadece ve sadece numenal yeti mumkunlugudur. Fenomen olarak goruntu veren insanoglunun, bir fenomen olarak bundan kurtulmasi ve arinmasi, utopyadan baska bir sey degildir.

 

Iste o yuzden "ayaklari yere basan" bir fenomenin, burada yapmasi gereken; kendine ve baskasina zarar vermeyecek sekilde ve her turlu farkin farkini algilayacak bilecek ve farkina varacak sekilde ve her turlu farkin hak ve ozgurlugunu kendi farki da dahil algilayacak sekilde ve bu farklari kendi farki da dahil, birarada beraberce ve bir tur butunlugu bunyesinde yasatacak sekilde algilamasi gerekir.

 

Iste bu algi birin tursel algisidir. Bi, ancak bu algi ve bunun getirdigi her turlu numenal duzey temelinde hem yasamini yasar, hem de baskalarinin kendinden farkli yasamina olanak tanir.

 

Gunumuz dunyasinda ve numenal yeti duzeyinde, bunun aksi; ya utopizm, yada dogal zihniyete baskalarina kendi farkini empoze etme, zorlama, mudahele etme v.s. anlaminda bireyci akilciliktir.

 

Bu bir cesit "kendini herkesten ve herseyden guclu/ustun/farkli v.s. gorme" ve "benim dogrum icin bana hersey mubah ve mesru" demektir.

 

Iste su an bu yukaridaki cumle, emperyalist zihniyet olarak dogal zihniyetin, bireyci akilciliginin son duragidir. Bu durakta kalmamak, ya da bilincli ve farkinda olarak bu duraga ugramamak ve utopist olmamak isteniyorsa, farkli dusunce ve dusunmenin, non A olarak A yi qua felsefesi ile ortaya koymasi yaninda, bu ortaya konan her turlu A cesidinin de birin kisilik kimlik degeri olarak hak ve ozgurlugunu tanimasi gerekir.

 

Kisaca, hic bir konu ve kavramda otekilestirme yoktur, "biz" in "biz disi" ortaya koyumu, bizin her farkinin algisi hak ve ozgurlugu ve bizi ben olarak yasamak ve bizi bir ve her turlu ayrimci yapan degerlerden de ben olarak kurtulmak ve arinmak.

 

Konu hem insanoglunu fenomenal algilamak, hem insanoglunun bunyesindeki fenomenal savasimi durdurmak, hem insanoglunun numenal yetisini insanlasstirmak ve numenal yetinin, fenomeni yonlendirdigini algilamak adina, birin birsel varligi, tursel varligi bilinc ve farkindaligi ve insanoglunun ortaya koydugu her turlu insandisi ve insanlikdisi deger, veri ve tabunun fenomenal degil de, numenal oldugunu algilamak adina ve herturlu verilecek mucadelenin once mucadeleyi verenin kendinden basliyarak, numenal insanlasma devrimi olacagina ve bu devrimi kendinde yaparken, iliskilerinde de yansitacagina baglidir.

 

Insanoglunun gunumuze kadar olan en buyuk sorunu, her turlu ortaya koyumunu varliksal olarak yapmasi ve algilamasi, kendi varligini ortaya koydugu diger varliklarin da gerisine cekmesi ve ortaya koyan olarak kendisini algilayamamasidir.

 

Cunku insanoglu, hem ortaya koyan, hem ortaya konan hem de ortaya koyumu belirleyen ve belirten konumundadir. Iste dogal zihniyetin dusunmesi ve dusunce sekli, bunu sadece ortaya konan olarak algilar ve kendi turu ortaya konanlardan da ayirt edemez. Cunku ortaya koyma ve ortaya koyum isini kendi yaptigi halde, ya kendi fenomenine ya da baska fenomene ya da numenal icerik verdigi bir insanoglu disi guce vermistir.

 

21. yuzyil, insanoglu tarihinde ilk defa bunun algilanmasi, bilinc ve farkindaligi cikmasi yuzyilidir. Tabi cagi yakalamak isteyen kendi bir ve tur varliginin bilinc ve farkindligina numenal olarak ulasmak isteyen beyinler icin.

 

Yoksa, fenomenler arasi savas devam edip gidecek ve sorun hep fenomende aranacaktir. Taki numenal yeti varligi, bilinc ve farkindaliga cikana kadar.