Masallar ve Çocuk Gelişimine Etkileri

[Ω Smyrna]

Masalların çocuk gelişiminde birçok önemli ve değerli katkıları vardır. Masal anlatımı esnasında bir yandan anlatan kişi ile çocuk arasında iletişim kurulurken diğer yandan da çocuğun bütün zihinsel faaliyetleri harekete geçer. Okuduğu veya dinlediği masallardaki karakterler hakkında hayaller kuran çocuk, olayların gelişimine göre iyiyi ve kötüyü, doğruyu ve yanlışı ayırt etmeyi öğrenir. Genellikle kız çocuklar kız, erkek çocuklar erkek karekterlerle özdeşleşerek ilerideki kişiliklerinin temellerini atarlar. Kabaca 4-5 yaşına gelmiş bir çocuk masallarda anlatılan birçok olayın aslında gerçek olmadığını bilir. Zaten bu amaçla masallara başlarken söylenen ve ‘bir varmış bir yokmuş’ diye başlayan tekerlemelerin amacı da çocuklara bu mesajı vermektir. Bunu yanısıra masal anlatan kişinin de çocuğa zaman zaman olağanüstü olayların sadece masallarda olacağını söylemelerinde fayda vardır. Aslında çocukların masallardan almaları gereken şey onların hayal dünyasına hitap ederek, onların dünyasına girerek ki bu şekilde daha eğlenceli ve kolay öğrenirler, gerçekte nasıl biri olmaları gerektiğinin ipuçlarını vermektir.

Masallar her zaman iyi olanların galip geldiği, sabırlı davrananların mutlaka amacına ulaştıkları, yapılan iyiliklerin karşılıksız kalmayacağı, zekanın çoğu zaman beden gücünden üstün olduğu, sevginin birçok şeyden daha değerli olduğu, arkadaşlığın çok önemli olduğu, el ele vermenin ve birlik içinde olmanın her zaman daha çok başarılar getirdiği, hiçbir zaman ümitsizliğe kapılmamamız gerektiği ve elimizden geleni yaptığımız taktirde başarının bizi zaten bulacağı mesajlarını verirler. Örneğin Keloğlan masalını okuyan veya dinleyen bir çocuk çoğu zaman çok güçlü olmamıza gerek olmadığı, eğer aklını kullanırsa birçok şeyi başarabileceğini düşünür. Veya ‘külkedisi’, ‘pamuk prenses ve yedi cüceler’, ‘çirkin ördek yavrusu’ gibi masallar insanların başlangıçta zorluklar yaşasalar da sonunda mutlaka iyilerin galip geleceğini sabretmenin önemini vurgularlar. Genel olarak masallarda bütün toplumları ilgilendiren ortak unsurlar olsa da genellikle masallar içinden çıktıkları toplumun değer, tutum ve davranışlarını yansıtır. Bu nedenle çocuklarımızın öncelikle kendi masallarımızı okumasını, diğer kültürlere ait masallarında iyi bir incelemeden sonra çocuklarımıza sunulması faydalı olacaktır.

Günümüzde yoğun iş tempoları nedeniyle anne babalar çocuklarına masal okumak için vakit bulamamaktan yakınmaktadırlar. Ayrıca çizgi filmlerin ve dizilerin hayatımıza girmesiyle birlikte çocuklar masal okumak yerine bu tip programları seyretmeye ağırlık vermektedir. Üstelik çocukların bazen kendilerine hitap etmeyen dizi ve programları seyretmeleri veya şiddet içeren ve doğru mesajlar vermeyen çizgi filmleri izlemeleri henüz kişilikleri yeni gelişmekte olan bu çocukların yanlış figürlerle özdeşleşmesi sorununu gündeme getirmektedir. Örneğin 6 yaşında, şiddet içerikli davranışları nedeniyle değerlendirmem için getirilmiş bir çocuğun ‘Büyüyünce ne olacaksın?’ şeklinde yönelttiğim soruya ‘Mafya babası’cevabını vermesi hayli düşündürücüdür. Üstelik bu tip örneklere hiç azımsanamayacak sıklıkta rastlamaktayız.

Aileler, çocuğun gündelik yaşam içinde görsel ve yazılı medya ile karşı karşıya geldiği maganizel ünlüler, başarılı iş adamları ve politikacılar hakkında da, olumlu mesajlar içeren ve çocuğa iyiyi, doğruyu, çalışkan olmanın ve zorluklar karşısında asla yılmadan elimizden gelenin en iyisinin yapılması gerekliliğini gösteren örnek hikayeler anlatabilirler. Bu şekilde çocuk çevresinde olup bitenlerden en olumlu şekilde ders alacak, olumsuz etkilenmeler en aza indirgenecektir.

 

Uzm. Dr. Gökçe Küçükyazıcı

Çocuk ve Ergen Psikiyatristi

[Φ boritta]

Çocuk gelişimi aşamalarında, kendinizi çocuğunuzla tıkanmış ve çaresiz hissettiğiniz anlar olabilir. Bu normal bir durumdur; ancak, bu durum içinden çıkamadığınız bir rutin halini aldıysa, burada biraz durup düşünmek faydalı olacaktır.

 

- Çocuğunuzla sürekli inatlaşıp bir güç savaşına giriyorsanız,

- Aile düzeniniz ve yaşayışınızı çocuğunuz şekillendiriyorsa,

- Belirgin net kurallarınız yok ise,

- Anne baba ortak hareket edemiyorsanız, bunlar bir problemin varlığını gösteriyor olabilir.

 

Önemli olan çocuğunuzun gelişimsel dönem ve özelliklerini tanıyıp ona göre davranabilmektir. Örneğin, çocuk gelişimi aşamalarından olan Özerklik Döneminde olan bir çocuğa katı kurallar koymak hiçbir işe yaramayacağı gibi olumsuz sonuçlar doğuracaktır. Ya da, çocuğun sosyal kuralları ve sınırları öğrenmesi gereken çocuk gelişimi döneminde, kurallardan yoksun kalması da çok yanlış olacaktır. Önemli olan, çocuğunuza doğru zamanda doğru yaklaşımı gösterebilmenizdir.

 

Genel hatlarıyla çocuk gelişimi dönemleri ve ihtiyaçları şunlardır:

 

0-18 Ay Çocuk Gelişimi

 

Temel güven dönemidir. Anne bebek arasındaki ilişki çok önemlidir.Anne ve bebek birbirini ne kadar anlayabiliyor? Bebeğin karnının aç olduğunu ya da altının kirli olduğunu anne anlayabiliyor mu? Genelde bir kaç aylıkken anneler, bebeklerinin neden ağladığını anlayıp ihtiyaçlarını giderebildikleri gibi bazı anneler bunu anlayamayabilirler. Önemli olan anne bebek iletişiminin doğru olarak sağlanabilmesidir. İlk iki ay bebeğin ihtiyaçlarının hemen giderilmesi güven duygusu için çok önemlidir. Ancak 3. ve 4. aydan sonra bebeğin ihtiyaçlarını kısa bir süre beklettikten sonra karşılamak daha sağlıklı olacaktır. Bebek bunla baş edebilmeli ve ihtiyaçlarının farkında olabilmelidir.

 

2-3 Yaş Çocuk Gelişimi

 

Bu yaş çocukları artık yürüyüp konuşmaya başlamıştır ve özerk olma ihtiyaçları vardır. “Ben dönemine girmişlerdir. Her şeyi kendileri yapmak isterler. Örneğin Mevsime uygunsuz bir kıyafeti seçmek ve giymekte ısrar etmek, (kışın yazlık bir elbise giymek istemesi gibi). “Hayır” dönemidir. Çocuk gelişimi açısından bu dönemde çok katı kurallar koyup onu disipline etmeye çalışmak yanlış olacaktır. Bu onun geçirmesi gereken bir dönemdir. Bu özerklik dönemi kural ve sınırlarla kısıtlanırsa ileride özgüven eksikliği yaşayabilirler. Bu dönemde hiç sınır konmadan her şeye evet denirse de, ilerde okul ve sosyal hayatta kural ve sınırlarla ilgili problem yaşayabilir.

 

4-5 Yaş Çocuk Gelişimi

 

Bu yaş çocukları yeni bir dönemece girmiş olurlar. Zihin teorileri kurabilirler. Başkalarının bakış açısını hesaba katabilirler. Sembolik oyunlar oynayabilir, oyuncaklarını paylaşabilirler. Yuva için uygun bir dönemdir. Topluluk kurallarına uymayı öğrenebilirler. Artık kural ve sınırları öğrenebilirler. Bu dönemden itibaren, çocuk gelişimi açısından evde kurallarınızı daha net koyup sınırlarını belirlemelisiniz. Kurallar kadar çocuğunuza verdiğiniz sevgi şefkatte önemlidir, bunun dengesi çok iyi kurulmalıdır. Çocuğunuz yuvaya başladığı dönemde ilk kez anne ve babadan ayrılma duygusunu yaşayacağı için ona biraz zaman vermeli ve ayrılık anksiyetesinin tamamlanmasını beklemelisiniz. Bu bir süreçtir ve zamanla çocuğunuz buna alışacaktır. Bu yaşaması gereken bir süreçtir, bu dönemde annenin çocuğun yanından ayrılması ve daha sonra tekrar onu almaya gelmesi, annenin kaybolmadığı, onu bırakıp gitmediği anlamında gelir ve bunu öğrenir.

 

6 Yaş Çocuk Gelişimi

 

Çocuğunuz artık anasınıfına veya ilkokula başlamıştır, dikkat süresi uzamıştır. Bu yaş çocuklarında 20 dakika yerlerinde oturmaları beklenir, kural kavramı gelişir. Ona okuduğunuz hikâyeyi sonrasında hatırlayabilmelidir. Kalem tutuşu düzgün olmalı, makası rahat kullanabilmelidir. Eşyalarının farkında olup onlara sahip çıkabilmelidir.

 

Aşırı koruyucu olup çocuğunuzun ayakkabısını bağlayıp, yemeğini yediriyor ona fırsat tanımıyorsanız çocuğunuzu kendinize bağımlı kılarsınız ve gelişmesine izin vermezsiniz. Bu durumda çocuğunuz bebeksi, çekingen ve içine kapanık kalacaktır. Ve bu onun sosyal hayatını ve okul hayatını olumsuz yönde etkileyecektir. Çocuğunuz sizin desteğinizi hissetmelidir ancak kendi gelişimi için ona fırsat vermeniz doğru olacaktır.

 

Kaynak Makale: Çocuk ve Genç