Yeni Tip Süpernova

[Φ Legendary]

Yeni Tip Süpernova

 

İlk kez süpernova gibi patlayan gama ışını gözlenmeyen bir gama ışını patlaması gözlendi. Sanki bir terslik var gibi değil mi? Gama ışını görünmüyorsa nasıl gama ışını patlaması denilebiliyor.

 

 

Merkezinden güçlü jetler görülen motorlu süpernova. (Bill Saxton, NRAO/AUI/NSF)

 

Bu sıra dışı keşif Çok Büyük Gözlemağı (Very Large Array-VLA) ile yapıldı. (Gözlemağı 27 tane, 25 metre çapındaki radyo teleskoplardan oluşuyor.) Keşifle ilgili Harvard Smithsonian Merkezi’nden Alicia Soderberg’e göre bu tür süpernovalar evrende çokça bulunuyor ve bunların keşfine başlandı.

 

SN2009bb olarak kodlanan patlama ilk kez geçen yıl Mart ayında fark edildi. Virjinya Üniversitesi’nden Roger Chevalier, bu çok düşük enerjili radyo dalgalarının çok yüksek bir enerjiye işaret ettiğini belirtiyor.

 

Çok büyük bir yıldızın çekirdeği gerekli maddeyi sağlayamadığı zaman ağırlığı etkisiyle çökerek bir nötron yıldızı veya karadeliğe dönüşür. Yıldız süpernova olarak patlayarak üst katmanı olan kalıntıyı uzaya püskürtür. Geçtiğimiz on yıl boyunca gökbilimciler bu türden gama ışını patlamasına neden olan çekirdek çöküşü süpernovasına ilişkin bir örnek aradılar. Bu türden bir süpernovalar gama ışını üretirler.

 

 

Normal süpernova. (Bill Saxton, NRAO/AUI/NSF)

 

Genelde süpernova olarak patlayan yıldızdan uzaya yayılan dış katman, ışık hızının % 3’üne ulaşabilir. Gama ışını üreten süpernovalarda ise uzaya atılan maddenin hızı neredeyse ışık hızı kadardır.

 

Gökbilimciler bu tür patlamaları kuasarlara benzetiyor. Çekirdeğinde nötron yıldızı veya karadelik olan yıldızın çevresindeki madde buraya doğru düşüyor. Bu düşüş çekirdeğin çevresinde dolana dolana gerçekleşiyor, tıpkı girdap gibi. Merkezdeki kütlenin artışına neden olan madde, büyük bir hızla dışarı fırlatılıyor.

 

“Bu bir süpernovanın fırlattığı maddenin böyle büyük hızlara nasıl ulaştığını açıklayabildiğimiz tek kuramdır” diyor Soderberg.

 

Şimdiye kadar bir süpernova ancak gama ışınları ile keşfedilebiliyordu. “Gama ışınları yerine radyo dalgaları ile gözlenen böyle bir süpernova aslında büyük bir adımdır. VLA’nın yardımıyla radyo gözlemlerini yakın zamanda gama ışını gözlemleriyle birleştirerek daha fazla keşifte bulunacağımıza inanıyoruz” diyor Soderberg.

 

Neden bu patlamaya ilişkin gama ışınları gözlenmedi? Bu soruya yanıtı Soderberg şöyle veriyor: “Bu tür patlamaların gama ışını yaydığını biliyoruz. Görülmemesinin nedeni patlamanın Dünya’dan çok uzakta gerçekleşmesi olabilir.” Bu durumda radyo gözlemleri yoluyla bu türden yüzlerce patlamayı keşfedilebilir.

 

Soderberg soruya bir başka yanıtın da verilebileceğini söylüyor: “Gama ışınlarının büyük bir bölümü yıldızdan uzaklaşamamış olabilir. Belki de bu daha doğru yanıt olacaktır. Bu sayede gama ışınları görülmeyebilir.

 

Bilim adamları tarafından yanıtlanmayı bekleyen soru şu: “Sıradan” süpernova ile “çekirdeği motorlu” olan süpernova arasındaki fark nedir? “Hangi tip yıldızların “sıradan” süpernovalara ve hangi tiplerinin “motorlu süpernovaları” oluşturduğunu bulmamız gerekiyor” diyor Soderberg.

 

Bu ilginç sorunun yanıtı bir süre bekleyecek gibi görünüyor.

 

Kaynak: Ulusal Radyo Astronomi Gözlemevi-NRAO