Nauru

[Φ _asi_]

Nauru

 

 

 

 

 

Nauru, Büyük Okyanus'da aynı adlı küçük bir atol'e ( eğer köşedeki karayolunun çevrelediği alan sayılmazsa ) kurulu devlettir. Doğusunda Yeni Gine yer alır, ekvatorun ve Marshall Adaları'nın güneyindedir. Kıyı şeridinde kumsallar ve tarıma elverişli topraklar bulunur. Ada halkı tropikal meyveler hindistan cevizi ve sebze yetiştirir.

 

Nauru'da bir de havaalanı bulunur (Nauru Uluslararası Havaalanı). Adanın güneybatı kesimlerinde küçük bir gölcük vardır. Nüfusun neredeyse tamamı sahil şeridinde ve işte bu gölcüğün çevresinde topanmıştır. Ülkedeki birkaç kilometrelik demiryolu ise merkez ile fosfat madeni arasında ulaşımı sağlar. Kuzeyde, kıyının hemen berisinde de birkaç minik su birikintisi vardır; fakat bunlar bir ev büyüklüğünde olduğundan dikkate almaya gerek yoktur. Tüm sanayi etkinliklerinin batıdaki Danigomodu bölgesinde yapıldığı görülür. Burada elektrik santralleri ve birkaç küçük bot iskelesi buunmaktadır.

 

Nauru merkezinde kuş atıklarından oluşan guano rezervleri vardır. Bu rezervler fosfat ve potasyum açısından zengindir. Kimyasallar adanın iktisadi kaynaklarının neredeyse tümünü oluşturur. Buradan sağlanan gelir sağlık, barınma ve eğitim harcamalarında kullanılır. Ancak guano neredeyse tükenmek üzeredir.

 

Târihi

 

Bu küçücük ada devletinin târihi, 1798de İngiltere tarafından bulunmasıyla başlar. 1886 yılında ise Alman İmparatorluğu adayı ele geçirdi. Aynı yıl adaya Nauru adı verildi. 1890 yılında fosfat yataklarının bulunması, adanın önemini arttırdı. Birinci Dünyâ Harbinden sonra ada, BM tarafından Avustralya kontrolüne bırakıldı. 1920 yılında Avustralya, İngiltere ve Yeni Zellanda, üçlü olarak ülkeyi mandaları altına aldılar. İkinci Dünyâ Harbi esnasında, Japonlar tarafından 1942 yılında işgal edildi. Japonlar 1200 Nauruluyu, Truk Adasına esir işçi olarak götürdüler. Bunlardan ancak 737 tânesi, 1945 yılında Avustralyanın yeniden adayı almasıyla geri dönebildi.

1947 yılında ada, Avustralya kontrolünde BM Hâmilik Toprağı ilân edildi. 1951 yılında ilk seçimler yapıldı ve Mahallî Hükümet Konseyi seçildi. 3 Haziran 1968 yılında bağımsız bir cumhûriyet oldu.

 

Fizikî Yapı

 

Nauru, ekvatorun 42 km güneyinde küçük bir adadır. Oval şeklinde olan adanın çevresi yaklaşık 2500 km olup, güney batısında Avustralya vardır. Kumlu plajlar ile mercan kayalıklarının bulunduğu iç kısım arasında 150 ilâ 300 m arasında genişliği değişen verimli bir şerit uzanır. Kayalıkların hemen kuzeyinden îtibâren verimsiz bir yayla uzanır. Bu yaylanın gerilerine doğru boyları hemen hemen 15 mye kadar ulaşabilen mercan kule toplulukları yer alır.

 

Nauru Cumhûriyetinin komşuları; güneybatıda Solomon Adaları, Yeni Gine, güneyde Yeni Caledonya, doğuda Tuvalu Adaları, kuzeyde Marshall Adaları ve kuzeybatıda Caroline Adalarıdır.

 

İklim

 

Adanın iklimi oldukça sıcaktır. Bazı zamanlar serin deniz meltemleri bu sıcaklığı azaltır. Nem oranı bâzan çok yüksek ve bâzan de orta seviyededir. Sıcaklık umûmiyetle 25°C ilâ 35°C arasında değişir. Yağışlar genellikle batı musonları dönemindedir. Ortalama yıllık yağış miktarı yaklaşık 2000 mmdir.

 

Tabiî Kaynaklar

 

Küçük bir ada olan Naurunun çevresi mercan kayalarıyla doludur. Ormanlık alanlar ve yabânî hayvanlar bakımından çok fakirdir. Ülkenin iç kısımlarında yer alan mercan kuleleri, ülke manzarasına çok değişik bir tarz getirmektedir. Nauru Adasını bir devlet hâline getiren, kıyı bölgelerdeki mercan kayalarının hemen üstündeki verimsiz bir yayladaki yüksek dereceli fosfat yataklarıdır. Ada, fosfat bakımından çok zengindir.

 

Nüfus ve Sosyal Hayat

 

Nauru yaklaşık 9600 kişilik bir nüfûsa sâhiptir. Nüfus yoğunluğu kilometrekareye 428 kişidir. Nüfûsun % 57sini adanın yerlileri Naurulular, % 26sını Pasifik Adaları insanları, % 18ini Çinliler ve % 8ini Beyazlar teşkil eder. Yıllık nüfus artış oranı % 1,5tir.

 

Siyâsî Hayat

 

Naurunun yönetim şekli cumhûriyettir. Resmî adı Nauru (Naoero) Cumhûriyetidir. Devlet Başkanı aynı zamanda hükümet başkanıdır. Tek meclisten meydana gelen bir parlamentosu mevcuttur. Parlamento 18 üyeli olup, üç yılda bir seçilir. Bakanlar Kurulunu, Cumhurbaşkanı seçer. İdarî olarak 14 ayrı bölgeye bölünmüştür. Nauru önceleri Avustralya idâresi altında Birleşmiş Milletler güvenliği altında bir manda bölgesiydi. 1968 yılında bağımsızlığını kazandı.

 

Ekonomi

 

Yeni bir devlet olan Naurunun ekonomisi, büyük ölçüde fosfat endüstrisine ve bu işletmelerden sağlanan ortaklık paylarına dayanır. Para birimi olarak Avustralya dolarını kullanır. Yıllık millî üretim yaklaşık 160 milyon dolardır.

Kokanat, ülkede en önemli tarım ürünüdür. Bunun yanında kümes hayvanları da yetiştirilir. En önemli ihraç ürünü fosfat olup, başlıca Avustralya, Yeni Zellanda ve Japonyaya satmaktadır. Buna karşılık gıdâ maddeleri, makina, motorlu vasıtalar ve mâdenî eşyâ satın alır. Ayrıca gemicilik, milletlerarası ticâret ve sivil havacılık vergileri önemli bir gelir kaynağıdır.

Nauru, kendisine âit deniz taşımacılığı ve havayoluna sâhiptir. Böylece Pasifik Adalarına, Japonyaya ve Avustralyaya ulaştırılmasını kendi imkânlarıyla yürütebilmektedir. Ayrıca bir yer uydu istasyonu sâyesinde telefon, telgraf ve telex servisleri imkânına sâhiptir.

 

 

Nauru adası uydu resmi