Düzce Konuralp Prusias ad Hypium antik kenti

[Φ _asi_]

Prusias ad Hypium Antik Kenti

 

KONURALP

 

 

Düzce’den Akçakoca’ya giden yolun üzerindeki Konuralp, şehir merkezine 5 km. uzaklıkta.

 

Hypios (Melen) Çayı ile Tabak Çayı arasında yer alan, savunması kolay ve ovaya hâkim bir tepede kurulmuş olan İ.Ö. 3. yy.a (Helenistik çağ) kadar iniyor.

 

Antik kent bu dönemde, yakınındaki Melen Çayı’ndan dolayı Hypia veya Hypios olarak adlandırılmış, İ.Ö.2. yy.da ise Kieros olarak anılmış.

 

Tiyatro

 

Prusias ad Hypium antik kentindeki 40 Basamaklar olarak bilinen antik tiyatro, İ.S. 1. yy.a kadar bu yöreye hâkim olan Prusias döneminin sanatsal zenginliğini gösteren eserlerden birisi.

 

 

Günümüzde sahnesi yıkılmış, oturma kademeleri ise yarı yarıya yok olmuş olan antik tiyatro, tepenin üst kısmına yaslanmış. Bu nedenle, yarı daire planlı olması gerekirken, yarı dairenin iki ucu yanlardan kesilmiş, oturma kademeleri daireden daha kısa bir şekil almış.

 

 

Güneye bakan tiyatronun uzunluğu 100 m., genişliği 74 m. Beyaz, sağlam ve o yöreden çıkartılan, kalkerli taşlardan yapılmış.

 

 

Çevresinde birçok yazıt bulunuyor. Üst kısımdaki oturma kademelerinin yarısı iyi korunabilmiş. Aslanpençeleri ile süslenmiş oturma kademelerini bölümlere ayıran yedi merdiven bulunuyor.

Sahne binası büyük dikdörtgen şeklinde olan tiyatronun sağda ve solda bir koridora açılan kemerli geçitleri ile orkestranın bulunduğu bölüme geçiliyor. Kemerlerden yalnızca en sağdaki, yarı daire şeklinde ve örtülü olanı bugüne kadar ayakta kalmış.

 

 

Sahnenin oturma sıraları önünün sonradan devşirme ya da tiyatronun kendi mimari elemanları ile yükseltilmiş olması, gladyatör ya da vahşi hayvan kavgaları için kullanılmış olabileceğini düşündürüyor. Sahnenin önündeki üç büyük kemerli kapıdan ise sadece biri sağlam olarak duruyor. Cephede korniş altında büyük harflerle yazılı Yunanca kitabenin ise küçük bir parçası bugüne dek muhafaza edilebilmiş.

 

 

Atlı Kapı

 

 

Köprü, surlar, su kemerleri dönemin izlerini taşırken, şehir merkezinin güneyinde Düzce’den gelen ana caddenin sağında Antik Tiyatroya uzanan dar bir yol üzerinde Atlı Kapı olarak anılan bir kapı bulunuyor.

 

Sokağa da adını veren Atlı Kapı’nın ikinci defa kullanılmış olan yerel taştan yapılmış büyük bir lentosu bulunuyor.

 

Üzerinde at tasviri ve Yunanca bir kitabe bulunan taşın bir Prusias vatandaşı tarafından annesine mezar kitabesi olarak yapıldığı sanılıyor.

 

 

Bereket Tanrıçası Tyche ve Roma imparatoru Antonius Pius’un büstü

 

İ.S. 2. yy.da yapılmış olan bereket tanrıçası Tyche’nin 2,60 m. yüksekliğindeki heykeli ile birlikte, üzerinde 10 satırlık kitabesi bulunan heykel kaidesi 1931 yılında bulunmuş ve günümüzde İstanbul Arkeoloji Müzesi’nde sergileniyor.

 

Bereket Tanrıçası Tyche

 

 

1991 yılında Konuralp’in güneyindeki bir tarlada Roma İmparatoru Antonius Pius’un da (İ.S. 138- 161) büstü bulunmuş.

 

Büst, Konuralp müzesinde sergileniyor. Sarafiye Mevkii’nde bulunan ve İ.S. 3. yy.a ait mermer çocuk heykeli de İstanbul Arkeoloji Müzesi’ne gönderilen eserler arasında.

 

Konuralp’in batısındaki Tepecik nekropolünde 1937 yılında bulunan İ.S. 1 yy.a ait lahiti ise Konuralp Müzesi’nin bahçesinde görebilirsiniz. Mermerden yapılan bu eser 1.20 m. yükseklik, 1.22 m. genişlik, 2.47 m. uzunluğa sahiptir.

 

 

Mermer Köprü

 

Konuralp’in batısından geçip, Efteni Gölü’ne dökülen Tabak Deresi üzerindeki mermer köprünün bu gün yalnızca 10 m.lik üç kemeri görülebiliyor.

 

Köprü mimari bir özelliğe de sahip: Beyaz mermer bloklardan ve hiç harç kullanılmadan yapılmış.

 

Mermer Köprü’nün, 50 yıl önce inşa edilen yeni köprünün yapımına kadar kullanıldığını da biliyoruz.

 

 

Mermer Köprü`nün ayakları

 

Ancak yarısının, ne zaman ve nasıl yıkıldığı konusunda kesin bir bilgi yok. Yarısı yıkılmış olmasına rağmen bugün bile taş yapısı bozulmamış.

 

Akçakoca yolu üzerinde sürdürülen yol genişletme çalışmaları kapsamında dere üzerine yapımına başlanan ikinci köprünün kazıları sırasında tarihi mermer köprü de çevresi açılarak gözler önüne çıkartılmış.

 

 

Su Kemerleri

 

 

Şehrin eski su tesisatından kalma 11 tane istinat ayağı, su kemeri ile antik tiyatro ve akropol tepesi, Kasım Köyü yolu üzerindeki tepeler üzerinde hala sağlam olarak duruyor. Üzerinden geçen su kanallarını taşıdığı sanılan su kemeri, moloz taş ile yapılmış.

Su kemeri kimi kaynaklara göre Osmanlılar dönemine, kimi kaynaklara göre ise daha eski dönemlere ait olarak belirtiliyor.

 

 

Surlar

 

Roma, Bizans ve Osmanlı dönemine ait surlar

Bugün, Roma çağına ait olan kale duvarlarından hiç bir kalıntı görülmüyor. Ancak, İ.S. 253-268 yıllarında İmparator Gallienus zamanına ait sikkede, Prusias-ad-Hypium’un iki kuleli şehir kapısının tasviri, bize Roma dönemindeki kale ve kuleler hakkında bilgi veriyor. Bizans çağı surlarının 200 m.lik bir kısmı ise hala ayakta. Bu surlar, Akçakoca yolu kenarında, antik köprünün bulunduğu yerin tam karşısından başlayarak Hamam Sokağı’na kadar devam ediyor. Evlerin bahçelerinde kalan surların bir kısmı bugün kimi yerde evlerin temelini kimi yerde de bahçe duvarlarını oluşturuyor.

 

 

Atlı Kapı’dan güneye doğru surlar

Atlı Kapı’dan itibaren, surlar bir süre daha güneydoğu istikametine doğru devam ediyor ve kare şeklinde bir kule ile son buluyor.

Kale duvarları, birbiri üzerine konan kitabeli sunaklar, kaideler, tiyatroya ait oturma kademeleri ve büyük bloklarla yapılmış. Bizans dönemine ait olan surların büyük bir kısmı yarı yarıya toprak altında kalmış.

Diğer tarafta şehrin yüksek kısmında, akropolde, Osmanlı dönemine ait surlar bulunuyor. Bu surların bulunduğu çevrede yörenin meşhur ağası Topçuoğlu Ailesi’nin konağının bulunduğu belirtiliyor.

 

 

Heykeller

 

Konuralp’den çıkarılıp 1901’de İstanbul Arkeloji Müzesi’ne alınan diğer heykeller de Vatikan’daki Lateran Müzesinde bulunan Sophocles heykeli tipinde, kumaş katları sade giyimli bir erkek heykeli ile Helenistik dönemin izlerini taşıyan bir tipin Roma Çağı’nda (İ.S. 2. yy.) yapılmış bir kopyası olan oturan mermer kadın heykeli.

 

1949 yılında Konuralp’in, Sarafiye Mevkii’nde bulunan ve İ.S. 3. yy.a ait Mermer Çocuk heykeli de yine İstanbul Müzesi’ne gönderilen eserler arasında.

Milo Venüsü tipinde Venüs heykelciği, mermerden yapılmış ve sandalını çözen Afrodit heykeli, İ.S. 2.yy.a ait çok sayıda küçük plastir başlığı, duvarlar önünde; zırhında çelenk tutan iki zafer ilahesi ile bir Roma İmparatoru’nun zırhlı heykelinin parçaları da bölgeden çıkan önemli eserler arasında. Roma dönemine ait rahip heykeli, tahtında oturan Kybele heykeli hakkında bilgi bulunmuyor.

 

Küçük çapta olan heykeller, Konuralp Bölgesi’nde tesadüfen ortaya çıkarılmış.

 

Konuralp`ten çıkartılan mermer heykel örnekleri

 

 

Mozaikler

 

1959 yılında Konuralp şehir merkezinin güneyinde tesadüfen bulunan iki önemli mozaikin gün yüzüne çıkartılması için İstanbul Arkeoloji Müzesi tarafından kazı yapılmış, ancak bazı problemler nedeniyle kazı durdurulmuş ve mozaiklerin üstü yeniden kapatılmış.

 

1997 yılında Konuralp Turizm Tanıtma Derneği tarafından başlatılan girişimler sonucunda Kültür Bakanlığı’ndan izin alınarak Bolu Müze Müdürlüğü’nün gözetiminde, mozaikler için yeniden kazı başlatılmış ve üzeri kumla kapatılan mozaikler bu kez ortaya çıkarılmış.

 

40 metrekarelik mozaik zeminde lir çalan Orpheus, çevresinde aslan, kaplan, tavus kuşu gibi hayvan figürleri ve dört köşesinde dört mevsim tasvirli kadın başı figürleri yer alıyor.

 

Diğer 60 metrekarelik mozaikte ise Achilleus ve annesi Thetis’le ilgili ve bir sahne resmedilmiş. Mozaik zeminin İ.S. 1. yy.da yaşayan zengin bir Romalının evinin salonuna ait zemin döşemesi olabileceği tahmin ediliyor.

 

 

Mezar Stelleri ve Heykel Kaideleri

 

Genellikle dikdörtgen prizma şeklinde ve altı üstü profilli olan bu eserler; üzerinde yer alan kitabeleri ile antik Konuralp hakkında önemli bilgiler veriyor.

 

Şehirde bulunan çok sayıda mezar steli ve heykel kaideleri de Konuralp Müzesi’nin bahçesinde sergileniyor.

 

 

Konuralp Hamamı

 

Konuralp beldesinde bulunan hamama ait her hangi bir kitabe bulunmadığı için, hangi döneme ait olduğuna dair kesin bir bilgi de edinemiyoruz.

 

Ancak, Konur Alp tarafından yaptırıldığı söyleniyor halk arasında.

 

Güney dış duvarı büyük mermer antik bloklarla yapılmış olan bina, şehrin en eski Türk yapısı