Bolu Hamamları

[Φ _asi_]

HAMAMLAR

 

Bolu Yıldırım Bayezit Hamamı ( Orta Hamam ) :

 

 

Bolu Büyük Cami Mahallesi’nde Atatürk Sokağı’ndadır. Kitabesine ve Vakıf kayıtlarına göre, 1388’de Yıldırım Beyazıt adına yaptırılmış çifte hamamdır. Hamam 1908 yılında onarılmıştır. Giriş kapısı üzerinde kitabesi bulunmaktadır:

 

Kad emera bi imareti hamam-ırrefi vel-binalimani el emir-ül bi kebir essultan ibn issutan el-mueyyed min errahman

Çelebi Bayezid Übnü Murad İbni Urhan Zade-hu’llahu gil-ıkbâl tebüniye fil-am il hadittisin ve sebamie bareke’llahü lisâhibin Rahman tarafından Nusret ve Zaferle müeyyed Sultan oğlu Sultan, Büyük Emir Orhan’ın oğlu, Murad’ın oğlu Çelebi Bayezid-Allah onu sağlam binanın inşasını emretti ve 791 yılında bina kılındı, Allah sahibi için kutlu etsin.

 

Bu kitabeye göre de hamamın Yıldırım Beyazıt’ın emri ile yapıldığı anlaşılmaktadır. Ayrıca kapı kemerinin kilit taşı üzerinde de mimarının Ömer İbn-i İbrahim olduğu yazılıdır.

 

Hamamın erkekler kısmının soyunmalığı yol seviyesinden üç basamak aşağıda olup, yuvarlak bir kemerli kapıdan içeriye girilmektedir. Soyunmalık kare planlı, üzeri pandandifli bir kubbe ile örtülmüştür. Kubbenin ortasına da aydınlık feneri açılmıştır. Soyunmalığın ortasındaki havuzun kenarları yıldız şekilleri ve mukarnaslarla süslenmiştir. Buradan büyük bir niş halindeki kapıdan soğukluğa geçilmektedir. Bu bölümün kuzey ve batı duvarlarına birer küçük niş açılmış olup, bu nişler aynı zamanda soğukluk ile bağlantıyı sağlamaktadır. Bursa kemerli büyük bir nişi bulunan soğukluğun güneyinde kubbeli bir hücre, doğusunda da beşik tonozlu helalar bulunmaktadır. Soğukluğun kuzeyindeki bir kapı ile de kare planlı bir başka hücreye geçilmektedir. Sıcaklık soğukluğun sonunda yer alıp, batı ve kuzey kenarları iki büyük bursa kemerli niş ile genişletilmiştir. Doğu kenarında özel halvet hücreleri, güneybatı köşesinde de bir diğer halvet hücresi bulunmaktadır. Bütün bu bölümler küçük kubbelerle örtülmüştür.

 

Hamamın kadınlar kısmı, erkekler kısmından biraz daha farklı ve küçüktür. Soğukluğu kare planlıdır. Üzeri de dört büyük trompun taşıdığı büyük bir kubbe ile örtülmüştür. Burası da erkekler kısmında olduğu gibi ikinci bir hücre ile soğukluğa açılmaktadır.

 

 

 

Gazi Süleyman Paşa Hamamı :

 

 

Göynük Süleyman Paşa Camisi’nin kuzeydoğusunda bulunan bu hamamı Gazi Süleyman Paşa 1335-1338 yıllarında cami ile birlikte yaptırmıştır.

 

Çifte hamam olarak yapılan bu hamamın sıcaklık ve soğukluk kısımları yan yanadır. Erkekler bölümünün soyunmalığına batı köşesindeki bir kapıdan girilmektedir. Soyunmalık tromplar ve bunların arasındaki nişler ile hareketlendirilmiştir. Merkezi bir kubbenin örttüğü bu bölümün kuzeybatısındaki iç içe nişten sonra soğukluk kısmına geçilmektedir. Soyunmalığın arkasında beşik tonozla örtülü küçük bir koridor ve onun batısında yine beşik tonozla örtülü helalar yer almaktadır. Bu bölümler tonozların ortasına açılan konik şekilli pencereler ile aydınlatılmıştır. Soğukluk kare planlıdır. Bunun doğusunda sivri kemerli büyük bir eyvan ve bu eyvanın ortasında da yine sivri kemerli bir niş bulunmaktadır. Batı ucundaki sivri kemerli eyvanın altından sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklık üç eyvanlı olup, üzeri yarım bir kubbe ile örtülmüştür. Eyvanların üzerinde ise beşik tonozlar bulunmaktadır. Sıcaklığın kuzey, batı ve güneydoğu köşelerinde de üzerleri kubbelerle örtülü küçük hücreler yer almaktadır.

 

Kadınlar kısmında soğuklu diğerine göre daha küçük ve kubbelidir. Sıcaklık kısmı ve hücreleri erkekler bölümüne göre çok daha küçüktür.

 

 

Mudurnu Yıldırım Bayezit Hamamı :

 

 

Mudurnu Büyük Cami Mahallesi’nde olan bu hamam, Yıldırım Camisi’nin karşısındadır. Erkekler bölümünün giriş kapısı üzerindeki kitabeden Yıldırım Beyazıt tarafından Ömer Bin İbrahim’e 1382 yılında yaptırıldığı anlaşılmaktadır.

 

Kitabe:

 

Amere Hâze-l hama mel mubareke el-emir-ül kabir

El Müeyyedü bilizzi vel ihsan Sultan

Bayezid Bin Murad Bin Orhan halledallahü devletihi fi sene evbaa ve sana nine ve seb’a miye

 

Bu kitabenin yanında ayrı bir bölümde hamamı yaptıranın ismi “Ammera Ömer bin İbrahim” yazılıdır.

 

Hamam moloz taş duvarlı olup, saçak silmeleri derzli kesme taştandır. Hamamın güney ve kuzey kısmındaki duvarları ve bunları örten kiremitli çatı girintili çıkıntılı olup, karmaşık bir plan göstermektedir. Gerçekte bu karışıklık sonraki yıllarda hamama yapılan eklere kaynaklanmaktadır.

 

Erkekler bölümünün soyunmalığı ile sıcaklığı doğuda yan yanadır. Kadınlarınki ise batıda yer almaktadır. Bu bölümler kare planlıdır. Üzeri yüksek bir kasnak ve kubbe ile örtülüdür. Bu kasnak silindirik olarak başlar ve sonra da sekizgen’e dönüşür. Ancak bu üst örtüyü oluşturan kubbe ve sekizgen kasnak, basık kiremitli çatının içerisinde kalmıştır.

 

Hamamın girişi mukarnaslı kalın duvarlar arasında dehliz şeklindedir. Soyunmalık pandandifli kubbe ile örtülüdür. Üzerindeki aydınlık fenerinin altına da büyük fıskiyeli bir havuz yerleştirilmiştir. Soyunmalığın batısındaki büyük bir niş içerisindeki mukarnaslı kapıdan soğukluğa geçilmektedir. Bu kapının arkasında küçük bir koridor bulunmaktadır. Kuzey kısmındaki ikinci bir kapıdan yine bir koridora geçilir. Bu küçük koridorların sıcaklık ve soğukluk kısımlarındaki buhar ve kokuların giderilmesi için yapıldığı sanılmaktadır. Soğukluğun kuzeyinde dikdörtgen planlı mekan Türk üçgenli bir kubbe ile örtülmüştür. Ayrıca bu bölümün güneyine yine sivri kemerli büyük bir niş ve küçük dolap nişleri yapılmıştır. Soğukluğun kuzey batısından yine başka bir koridora geçilir. Bu koridorun üzeri ocak bacası şeklindedir. Buradan geçilen ikinci bir koridorun sonunda dikdörtgen bir bölüm bulunmaktadır. Bunun ortası kubbe ile örtülmüş, diğer bölümleri ise tonozludur. Buradan asıl sıcaklığa geçilmektedir. Sıcaklığın ortasında kare planlı göbek taşı yer almaktadır. Bu mekanın doğu ve batı kenarları da büyük eyvanlar halindedir. Sıcaklığın üst örtüsü zengin bir mimari göstermektedir. Buradaki özel halvet hücresi dört kenarın ortasından başlayan mukarnaslı ayaklar, orta kısımdaki sekizgen fener ve küçük aydınlatma pencereleri ile üst örtü görkemli bir görünüş kazanmıştır.

 

Hamamın erkekler bölümünün son derece zengin bir mimarisinin olmasına karşılık, kadınlar kısmı sade ve belirli bölümlerden meydana gelmiştir. Buradaki soyunmalık ahşap tavanlı, kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Soğukluk ise peşpeşe iki kare hücreden meydana gelmiştir. Bunların da üzeri Türk üçgenlerinin oluşturduğu pandantifli kubbe ile örtülmüştür. Kadınlar kısmının sıcaklığı, erkekler kısmı sıcaklığının hemen arkasında olup, ondan daha küçüktür. Üzeri yine kubbe ile örtülüdür ve iki yanında da iki eyvan bulunmaktadır. Buradaki özel halvet hücreleri erkekler kısmının aksine yan yana iki kare hücreden meydana gelmiştir.

 

Hamamın erkekler ve kadınlar kısmı arasında külhan ve sarnıçlar bulunmaktadır.

 

 

Tabaklar Hamamı :

 

 

Bolu Tabaklar Mahallesi, Tabaklar Camisi’nin karşısında bulunan bu hamamı XVI.yüzyılda Sokollu Mehmet Paşa yaptırmıştır. Mimarı belli değildir. Çifte hamam olarak yapılmış olmasına rağmen, çifte hamamların özelliği burada görülmemektedir. Bugün hamamın soyunmalık kısmı yol genişletilmesi sırasında yıktırılmıştır. Günümüze sadece soğukluk ve sıcaklık bölümleri gelebilmiştir. İlk yapılışında burada olduğu sanılan ahşap soyunmalık sonraki yıllarda yenilenmiş, ardından da ortadan kaldırılmıştır. Önceden kuzeyde olan giriş, doğuya alınmış ve bunun için de yeni bir giriş kapısı yapılmıştır.

 

Hamamın kadınlar kısmı erkekler kısmına göre daha küçüktür. Moloz taştan yapılmış olan hamamın beden duvarları silmeli bir saçaklıkla son bulmaktadır. Soğukluk kısmı ile helaların üzeri tonozla, sıcaklık ise kubbe ile örtülüdür. Sıcaklığın köşelerine birer hücre yerleştirilmiştir. Hamamın içerisinde dikkati çeken herhangi bir bezeme bulunmamaktadır.

 

 

Sultan Hamam (Merkez)

 

Bolu Büyük Cami Mahallesi’nde, Saraçhane Sokağı’nda yer alan Sultan Hamam’ın Vakıf kayıtları ve mimari üslubuna göre XVI.yüzyıl eseri olduğu anlaşılmaktadır. Hamam Sokollu Mehmet Paşa Vakfındandır. Bu hamam ile ilgili bir söylentiye göre; Şemsi Ahmet Paşa tarafından yaptırılmıştır. Ancak bu iddia kesinlik kazanamamıştır.

 

Hamam XIX.yüzyılda yapılan onarımlarla ön kısmı bütünüyle değişmiştir. Hamam erkekler ve kadınlar kısmı ayrı ayrı olmak üzere çifte hamam düzenindedir. Her iki bölüm de birbirinin eşidir. Soyunmalık bölümünün üzeri fenerli olup, bunun altında da bir şadırvan bulunmaktadır. Erkekler kısmında soyunmalığın içerisine dar bir çıkıntı olarak ayna tonozlu bir bölüm eklenmiştir. Bu bölüm soğukluğu oluşturmaktadır. Böylece dar bir soğukluktan doğrudan doğruya sıcaklığa geçilmektedir. Kadınlar ve erkekler kısmındaki soğukluğun orta yerinde bulunan 4.06x8.70 m. ölçüsünde dikdörtgen bir bölümden de sıcaklığa geçilmektedir. Bu bölüm enine dikdörtgen olup, ortasında kare ve bunun iki yanında da iki büyük kemerle orta kısımdan ayrılmaktadır. Sıcaklığın kuzey kenarında hamamın ana duvarlarından dışarıya çıkıntı halinde tonoz örtülü helalar eklenmiştir.

 

 

Aşağı Hamam (Gerede)

 

Gerede Kitiller Mahallesi’nde, Bolu Caddesi’nde bulunan Aşağı Hamam’ın Yıldırım Beyazıt döneminde, XIV.yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır.

 

Hamam moloz taştan yapılmış olup, soyunmalık 6x4 m. ölçüsünde ahşaptandır. Soğukluk tonoz örtülü, kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Buradan dar bir koridorla 4x7 m. ölçüsünde sıcaklığa geçilmektedir. Kubbe ile örtülü sıcaklıkta kubbenin iki yanında tonozlu eyvanlar bulunmaktadır.