Zıplanacak içerik
  • Üye Ol

Malatya El Sanatları


_asi_

Önerilen İletiler

Malatya El Sanatları

 

İğne oyaları :

 

Malatya’da iğne oyaları merkezde ve Hekimhan, Arapgir, Kale gibi ilçelerde çeşitli malzemelerle yıllardan beri yapılagelir.

İğne oyalarının sanat eserine dönüştüğü şekilleri, baş örtüsü ve yazma kenarlarında, oda takımlarında, kullanım eşyalarının kenarlarında görürsünüz.

Bir zamanların paradan daha değerli para keselerinde ise, bir başka güzellik kazanır iğne oyaları. Para, saat, tütün, mühür keseleri ya tamamen renk cümbüşü oyalarla bezenir, ya da sadece kenarlarına kondurulur zarif güller, desenler halinde.

İğne oyası, soğuk kış günlerinde, uzun gecelerinde en fazla emek verilen uğraşlar arasındadır. Genç kızlar, taze gelinler iğne oyası yapar, mekik dokur, tığ oyaları işler. Boncuk oyalarını da unutmamak gerekir.

Eskinin özel hazırlanmış ipliklerinin yerini artık naylon iplikler; beyaz, sarı, eflatun, yeşil, kırmızı, siyah, cam göbeği bobinler alsa da, vazgeçilmez güzelliktedir iğne oyaları.

Malatya iğne oyalarının isimleri de en az kendisi kadar güzel ve zariftir : Kayısı, papatya, güldalı, küpe, küpeli, cıngıllı, kiraz, mor oya, issot, mekik, şeftaliçiçeği, güllü, komşu çatlatan, gıdık, başaklı, yıldız, karanfil, tavşan topuğu, gelin topuğu, ekinbaşı.

 

Manusa Dokumacılığı

 

Dokumacılık, iktisat ve kanaatle keyifli, zengin bir hayatı yaşamayı başaran Asya toplumlarının en eski sanatlarından... Orta Asya kökenleri bilinen dokumacılık sanatının Malatya’da uygulanan şeklinin adı Manusa dokumacılığıdır. Manusa kelimesinin latince “el” anlamındaki Manus sözcüğünden geldiği sanılmaktadır. Türkiye’nin sanayileşme çabalarının başlangıcı olan 1950’lere kadar Manusa dokumacılığı özellikle Arapgir’in önemli gelir kaynağıydı. Yakın tarihe kadar Manusa dokumaları kervanlarla Mısır, Şam, Bağdat gibi önemli ticaret merkezlerine, Tokat, Amasya, Sivas, Çorum gibi Anadolu şehirlerine götürülüp satılır, dönüşte ise sabun, baharat gibi ihtiyaç Arapgir’e getirilirdi. O yıllarda ilçede 1070 el tezgahının varlığından söz edilmektedir. Manusa dokumacılığının yan sektörleri olarak Manusa Boyacaları, Çırıkçılar (Masuracılar) ve Manusacılar vardı.

 

Manusa dokumaları her yerde kullanılır. Yastık, yorgan yüzü, çarşaf, sofra takımı, desenli gömlek, pijama, yazma, şalvar, baş örtüleri, kuşak ve mahalli giyimde kullanılan çiçekli kumaşların hemen hepsi manusa dokumalarından yapılır. Kullanım yerine göre de en çok lacivert ve kırmızının yanı sıra, turuncu, yeşil, mavi, kahverengi ve siyah renklerle dokunur.

Manusa dokumalarında Kemha, Arap Dudağı, Kırmızı Çiçekli, Lacivert Çiçekli, Simsimi, Ufak Kareli, Yılan Eğrisi, Sandıklı, Kuş Gözü, Badem Çiçek, Badem Dal Çiçek, Muş Çiçek, Altı Parmak, Beş Parmak gibi isimler verilen desenler ve yöresel isimler kullanılır.

 

Bervanik Baskısı

 

Sanayileşmenin tüketim toplumlarını doğurmasıyla yeryüzünde kaybolan sanatlardan biridir, Bervanik baskıcılığı. Son temsilcisi Hıdır Oral Usta’nın hayata veda etmesiyle, artık bervanik baskıcılığıda tarihe karıştı.

Malatya geleneksel kadın giyiminin unsurlarından önlük olarak kullanılan parçaya bervanik derler. Halk arasında peştamal, önlük, peşkir olarak anılır.

Düz dokuma bez üzerine tahtadan yapılmış kalıplarla işlenen çivit boyalı desenlerle yapılır. Baskı için kullanılan “Amerikan Bezi”nin silindirsiz ve dokumasının sık olması gerekir.

 

Tahta Kalıp Nasıl Hazırlanır ?

 

Bervanik iki ayrı ölçüde yapıldığından bez, arta ve büyük olarak iki boyda kesilir. Balmumu ve parafin karışımı sıcak eriyik içerisine batırılan tahta kalıplar ile desenleme işlemine geçilir. Kalıp yapımında özellikle armut ağacı tercih edilir.

Ağaç kalıp sıcaklığını korur ve desenlerin daha iyi çıkmasını sağlar. Yaklaşık 30 çeşit motif bulunur. “Tarak”, motifleri birbirinden ayırmak için kullanılır.

Kumaşlar mumlanırken aynı şekilleri içeren desenler bütün kumaşlara basılır. Diğer şekiller için kumaşların hepsi tek tek elden geçirilir. Kumaş ilk boyaya batırılacak hale gelinceye kadar mumlamaya devam edilir. Boyanın hava ile temasını en aza indirmek için bir varilde hazırlanması gerekir. Belli bir süre sonra kumaşı boyaya batırıp çıkarırken hava ile temasa geçip kumaştaki kalıcılığı azalacağından içine kostik denilen bir madde ilave edilir. Boyanacak kumaşlar yavaşça katlanarak (mumların dökülmemesi için) boyaya batırılır. Boyadan çıkan kumaş yeşil renktedir. Güneşte kurutulur, tekrar boyaya batırılır. Güneşte kuruyan mavi renk kalır, hem de boya sabitleşir.

Kuruyan kumaş üzerine eksik kalan desenler tekrar basılarak baskı işi tamamlanır. Boyaya batırma işlemi aynı şekilde on bir defa tekrarlanır. Bervanik koyu lacivert renk kalır.

Mumların bezlerden çıkarılması ise geniş bakır ve alüminyum kaplardaki kaynar suda iki kez karıştırılmak suretiyle sağlanır. Mumu çıkarılan bez tekrar kaynar suda deterjanla yıkanıp kurutulur ve etrafı dikilerek kullanıma hazır hale getirilir.

Bervanik baskıcılığı sabır ve emek isteyen zahmetli ağır bir iştir. Bu yüzden merhum Hıdır Usta’nın vefatından sonra bu sanat da tarihe karışmıştır.

 

Dokumacılık

 

Malatya dokumacılık ürünleri içerisinde kilim ve halı dokumacılığında Ören, Kürecik, Dirican, Parçikan, Başören, Sinan Köyü halıları ünlüdür. Malatya kilimleri; dikdörtgen yüzeyi çeviren ve Kale burçlarını andıran sularıyla ayırt edilir. Orta bölümlerinde altıgen ve sekizgen madalyonlar bulunur. Kuş ve deve boynu, akrep ayağı, koç boynuzu ve geometrik şekillere rastlanır. Alın yanında kara, kahverengi, bej, lacivert, ak renk sık kullanılır. Kilimlere yörede "Yedi dağ çiçeği" denilmektedir. Dirican kilimleri "Dirican gözü ak kilimi" ve "sandık kilim" olarak tanınır. Sandıklı kilimler ise zemin dikdörtgenler ile bölünmüş, her bölüme sandık adı verilmiştir. Sinan kilimlerinde ise kemer suyu, eşkenar dörtgendir. Kilimin ana deseni güldür.

 

Cicim dokumaları yapılan Malatya'da dokuma işi yataş tezgahlarda olur. Cicim dokumasında sergi, çuval heybe torba, çoban çantası yapılmaktadır.

Malatya, halılarıyla da ünlü bir kentimizdir. Özellikle Ören, Başören, Dirican, Parçikan, Kürecik halıları adını duyurmuştur. Günümüzde devlet desteği ile açılan ve Halk Eğitim Merkezi'nin köylerde kurduğu tezgâhlarda dokunan halılar geniş bir gelişim göstermektedir. Yörenin ünlü Ören halıları bordürlüdür. Ortada madalyonlar bulunur. En çok koç boynuzu, ejderha pençesi, stilize çiçekler, bitki filizleri gibi bezekler; ak, kara, al ve lacivert renkler olduğu gibi, çözgüsü pamuk olanlar da vardır. Halı ve bu teknikle dokunan ürünler; yan halısı, taban halısı, divan halısı, seccade, halı yastığı çanta, heybe gibi zengin çeşitleriyle bir kullanım sahası yaratmıştır. Malatya halılarının bir dm2'sindeki düğüm sayısı 700 civarındadır. Halıların bazılarının saçakları düz, bazılarının ise örgülüdür. Kullanılan yün geçmiş yıllarda tamamen kök boyalarla boyanırken, günümüzde bu boyama azalmıştır. Yerini hazır boyalar almıştır.

 

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

Katılın Görüşlerinizi Paylaşın

Şu anda misafir olarak gönderiyorsunuz. Eğer ÜYE iseniz, ileti gönderebilmek için HEMEN GİRİŞ YAPIN.
Eğer üye değilseniz hemen KAYIT OLUN.
Not: İletiniz gönderilmeden önce bir Moderatör kontrolünden geçirilecektir.

Misafir
Maalesef göndermek istediğiniz içerik izin vermediğimiz terimler içeriyor. Aşağıda belirginleştirdiğimiz terimleri lütfen tekrar düzenleyerek gönderiniz.
Bu başlığa cevap yaz

×   Zengin metin olarak yapıştırıldı..   Onun yerine sade metin olarak yapıştır

  Only 75 emoji are allowed.

×   Your link has been automatically embedded.   Display as a link instead

×   Önceki içeriğiniz geri getirildi..   Editörü temizle

×   You cannot paste images directly. Upload or insert images from URL.

×
×
  • Yeni Oluştur...

Önemli Bilgiler

Bu siteyi kullanmaya başladığınız anda kuralları kabul ediyorsunuz Kullanım Koşulu.