Zıplanacak içerik
  • Üye Ol

Bitlis Ahlat Kümbetleri


_asi_

Önerilen İletiler

BİTLİS AHLAT KÜMBETLERİ

 

ERZEN HATUN KÜMBETİ (Ahlat)

 

i42.jpg

 

Ahlat kümbetlerinin en zengin bezemesi olan kümbetlerinden Erzen Hatun Kümbeti, Emir Ali’nin kızı Erzen Hatun adına Ameli Kasım İbni Sinan Ali tarafından yaptırılmıştır. Bu kümbet Gevaş Halime Hatun kümbetinin benzeridir.

 

Kümbet iki kısımdan meydana gelmiştir. Alt katta, 6.55 X 6.58 m. ölçüsünde, kareye yakın planda mumyalık bulunmaktadır. Buraya kuzey doğu köşesindeki beş basamaklı bir merdiven ile inilmektedir. Yuvarlık kemerli kapısı olan mumyalık 92 cm kalınlığında kesme taştan yapılmıştır. Üzeri tonoz örtülü olan mumyalığın , doğu,batı ve güney yönlerinde, havalandırma amaçlı üç penceresi bulunmaktadır. Bu pencerelerden güneydekinin üst kısmında, içerisi rozetlerle süslü sivri kemerli alınlığı vardır.

 

Kümbetin dört köşeli kaidesi ikişer adet pahla onikigen şekle geçilmekte ve bunun bitiminde gövdenin etrafını saran örgülü kemer kornişi başlamaktadır. Buradaki kabartma örgü motifi Hüseyin Timur ve Şirin Hatun kümbetine benzemektedir.Bunun üzerinde kırık hatlardan meydana gelmiş ikinci bir kuşak bulunmaktadır.

 

Kümbetin on iki kenarlı ve gövdenin her kenarı üzerinde üstleri Bursa kemeri formunda kemerli nişler,bunların içerisinde de yine nişler bulunmaktadır. Kuzey yönündeki yerdi basamaklı bir merdiven ile kümbetin içerisine girilmektedir.

 

Kümbetin üzeri hiç boş yer bırakılmamacasına zengin motifli taş işçiliği örnekleri ile bezenmiştir. Ahlat kümbetlerinde böylesine çeşitli bir motif zenginliği görülmemektedir.

Dört yöndeki kapı ve pencerelerin bulunduğu kenarlar diğerlerine göre çok daha fazla işlenmiştir. Buradaki nişlerin etrafında ters U şeklinde geometrik geçmeli bordürler yer almaktadır. Kuzey cephesinde,girişin bulunduğu niş diğerlerinden daha fazla bezemelidir.

 

Kümbeten iç kısmı kıble duvarına dikey üç neften meydana gelmiştir. Neftlerden her birisi kuzey güney yönünde sivri beşik tonozlarla örtülmüştür. Nemleri birbirinden ayıran payeler üzerindeki kemerler duvarlardaki çıkıntılara bağlanmıştır. Orta kısımdaki haçvari payeler kemerlerin yardımıyla üst örtüyü taşımaktadır. İbadet mekanını oluşturan mekan 1290 X 1251 m. ölçüsünde, dikdörtgen plan şeklindedir. Ancak arazi durumundan ötürü neftler arasında ölçü yönünden uyumsuzluklar gözlemlenmektedir.

 

Mihrap kademeli şekilde olup üzerinde kufi yazı ile işlenmiş bir bordür bulunmaktadır. Bu taş bordürün eski bir yapıdan alınarak buraya konulduğu sanılmaktadır.

Kümbetin üzerini örten piramidal külah üzerinde kabartma,her taşa ayrı ayrı işlenmiş çeşitli rozetler bulunmaktadır.Bundan ötürü de kümbetin Karakoyunluların ilk döneminde yapıldığın bir kanıtıdır.

 

Kümbetin batı kenarında 3.5 m genişliğindeki sivri bir kemerin meydana getirdiği bir açıklık ile üçüncü bölüme geçilmektedir. Mihrap duvarına dik,iki neft halinde bulunan bu bölümler 3.38 ve 3.66 m genişliğindedir. Buradaki iki neft ortadaki haçvari bir paye ve duvar çıkıntılarını birleştiren sivri kemerli iki açıklıkla birbirinden ayrılmıştır.

 

 

USTA ŞAKİRT KÜMBETİ (Ahlat)

 

i90.jpg

 

Bitlis, İki kubbe Mahallesinde, Meydanlık Mezarlığının güneyinde, Osmanlı Kalesi’nin yakınındadır. Ahlat Kümbetlerinin en büyüklerinden olan bu kümbetin XIII.yüzyılın kinci yarısında yapıldığı sanılmaktadır. Bu kümbetin bulunduğu yerde, yaklaşık 100 m. uzaklıkta Usta Şakirt’in yapmış olduğu ve aynı isimle tanınan ikinci bir kümbet daha bulunmaktadır. Ancak her iki kümbetin de kimin tarafından ve kimin için yapıldığı bilinmemektedir. Büyük olasılıkla Olcayto Hüdabende adına Ahlat’ı yöneten Sadi Aka İbni Coğan Aka adına yapılmıştır. Söylentiye göre bugün bulunmayan, ancak izleri görülen ikinci kümbeti Ahlatlı bir usta yapmış, karşısına da çırağı (Şakirt) bir başka kümbet yapmıştır. Ne var ki, çırağın yapmış olduğu kümbet yapı ve işçilik bakımından ustasının yapmış olduğu kümbetten daha güzel olmuştur.Ustanın yapmış olduğu kümbet yıkılmış, çırağın (Şakirt) yapmış olduğu kümbetle ismini sürdürmüştür. Ancak bu konuda çalışmaları olan Abdürrahim Şerif 1921 yılında taşlar arasında ustanın yapmış olduğu kümbetin kitabesini bulmuş ve Ahlat Kitabeleri isimli eserinde yayınlamıştır.

 

Kümbetin alt kısmı dıştan 9.00 X 9.00 m. ölçüsünde kare planlı olup mumyalık denilen bölüme doğudaki,zeminden biraz aşağıda bulunan bir kapıdan girilmektedir. Mumyalığın üzeri tonoz örtülü olup doğuda ve batıda iki mazgal pencere bulunmaktadır. İkinci katın duvarları üçgen pahlarla on iki kenarlı hale getirilmiş, ve üç sıra halinde zencerek motifinden oluşan bir kuşakla çevrelenmiştir. Bunun üzerindeki ikinci kuşak balık kılçığı şeklinde olup üzerindeki silindirik gövde düzgün panolarla birbirinden ayrılmış ve her panonun ortasına birbirini izleyen nişler yerleştirilmiştir. Kuzeydeki büyük nişin içerisine giriş kapısı açılmış,buraya dokuz basamaklı bir merdivenle çıkılmaktadır. Kapı nişinin etrafı yivli iki sütunçe, üzerinde de mukarnaslar yer almaktadır. Ayrıca etrafı da geometrik geçmelerden oluşan iki bordür ile çevrelenmiştir. Giriş kapısının dışında diğer nişlerde de mukarnaslı, etrafı bordürle dört niş daha yer almakta olup bunların arasındaki panolarda üçü üçgen, kenarları dar bir bordür ile çevrili ince uzun nişler bulunmaktadır. Bu nişlere açılmış olan pencerelerin üstleri de geometrik geçmelerle, rozetlerle süslenmiştir.

 

Üst kısımda panoları sınırlayan zencerek motifli kuşağın izleyen ve kümbeti bütünüyle saran geometrik geçmeli ikinci bir kuşağın üzerine beyaz taşa Aya tel kürsü yazılı bir diğer kuşak işlenmiştir. Bu kuşaktan sonra üç kademe halinde dışa doğru genişleyen saçak kısmı mukarnaslarla zengin bur görünüme ulaşmıştır. Bu saçaktan sonra da kümbetin üzerini örten konik külah bulunmaktadır.

 

Kümbetin içerisi oldukça sade ve tamamen kesme taştan yapılmıştır. Buradaki silindirik birinci katın çapı 3.40 m.dir.İçeride kıble yönündeki mihrabın etrafı içeride ince dışarıda daha geniş zencerek motifli bir bordür çevirmektedir. İçeride kubbe ile örtülen kümbetin konik üst örtüsü ile kubbe arasında bir boşluk bulunmaktadır.

 

 

ÇİFTE KÜMBET (Ahlat)

 

i116.jpg

 

Ahlat İki Kubbe Mahallesinde bulunan Şirin Hatun Buğatay Aka Kümbeti 1281 yılında Onun adına yapılmıştır.

Çifte kümbet ismiyle tanına yan yana iki kümbetten doğu uçta bulunan bu kümbet planı düzeni ve yapı üslubundan diğer kümbetin hemen hemen eşidir. Ancak dış bezemeleri ve iç süslemesi yönünden daha zengindir. Kümbetin 7.84 X 7.84 m. ölçüsünde kare planlı bir mumyalık kısmı vardır ve burası zeminden daha aşağıda kaldığından,doğu köşesindeki merdivenle inilmektedir. Sivri kemerli bir kapı ile de içerisine irilmektedir. Sivri beşik tonoz örtülü mumyalık tavanı kesme taştandır.Güney kenarında 2.60 m. genişliğinde sivri kemerli bir büyük bir niş mekanı daha da genişletmektedir. Burada biri güneyde diğeri de batı ve doğu da olmak üzere mazgal pencereler bulunmaktadır.

 

Zemindeki köşe pahları kare plandan gövde altında on iki kenarlı bir düzene getirmektedir. Burada zencerek motifli bir kuşak ve balık pulu motifleri görülmektedir. Kümbetin gövdesi kenar profilinden biraz daha içeride başlayarak silindir şeklini almıştır. Etekten başlayan dikey hatlarla saçak altında birleşen kuşak,geometrik örgü motifleri gövdeyi dört bölüme ayırmıştır. Bu bölümlerin ortalarına büyük dikdörtgen nişli kapı ve pencereler açılmıştır. Bunların çevresini de U şeklinde örgülü bordürler çevrelemiştir. İki sıra halinde dışa doğru genişleyen kümbetin saçağı konik külahtan aşağıya doğru sarkmıştır.

 

Kümbetin ikinci katı 5.80 m. çapında silindirik olup üzeri kesme taştan kubbe ile örtülmüştür.

Kubbe içerisinde Boğatay Aka (1281) ve aynı tarihte ölen Şirin Hatun gömülüdür.

 

 

EMİR BAYINDIR KÜMBETİ(Ahlat)

 

0068.jpg

 

Ahlat İki Kubbe Mahallesi ile Taht-ı Süleyman Mahallesi arasında bulunan Emir Bayındır Kümbeti, Akkoyunlu hükümdarı Rüstem Bayender adına 1481 yılında yapılmıştır.Bu kümbet Ahlat kümbetleri arasında en ilgi çekici olanıdır.Kümbetin yanında , Bayındır İbn.Rüstem’in yaptırdığı 1477 tarihli Emir Bayındır Camisi bulunmaktadır.

 

Parmaklı Kümbet de denilen bu kümbetin 6.37 X 6.47 m. ölçüsünde kaidesi bulunmaktadır. Kuzey doğu köşesindeki iki basamaklı merdiven,ardından dayanak duvarlı, üzeri açık bir koridor ve doğusundaki yedi basamaklı merdiven ile mumyalık kısmına inilmektedir. Üzeri sivri beşik tonozlu mumyalığın doğu,batı ve güney kenarlarının ortasına mazgal pencereler açılmıştır.Bu kaidenin üzerine zemin hizasından başlayarak köşe pahları yapılmış ve 2.70 m. yüksekliğindeki on iki kemerli gövde oturtulmuştur. İki sıralı zencerek motifli kuşak ve bunun üzerine kabartma balık kılçığı şeklinde bezemeli ikinci bir kuşak ile kaide sınırlandırılmıştır. Bu kaide üzerinde 128 cm yüksekliğe kadar kapalı olan beden duvarları görkemli bir görünüş kazanmıştır.

Kuzey yönünde, iki taraftan beşer basamaklı bir merdiven ile çıkılan giriş kapısı Ahlat kümbetleri arasında en çok bezenmiş oluşu ile dikkati çekmektedir. Girişin iki yanına burmalı iki sütun yerleştirilmiştir. Bu bölüm zengin mukarnaslarla bezenmiştir. Girişin iki yanında kapalı olan duvarların her iki kısmında yarım ve tam sütunlar sıralanmıştır. Böylece yarısı açık olan kümbetin beden duvarları üzerinde sekiz tam sütun, iki yarım sütun yerleştirilmiştir. Yukarıya doğru daralan boğumlu kaideler üzerine oturan bu sütunların üzerinde geniş ve mukarnaslı sütun başlıkları bulunmaktadır. Sütun başlıklarını birleştiren kemerler üzerinde giriş cephesindeki bezeme bordürleri kadar kabartma kornişler arasına iki fırız yerleştirilmiştir. Bunların alt kuşağında baklava,üsttekilere de Ayet el Kürsi yazılı bir kitabe bulunmaktadır. Baklavalı kuşak kapı kenarındaki bordür ile kesilmesine karşılık kitabe kuşağı bütün gövdeyi çepeçevre dolaşmaktadır. Saçağın altında genişleyen mukarnaslı friz üst sırası külahla örtülmüştür.

 

Kümbetin ikinci katına küçük bir mihrap konulmuştur. Büyük olasılıkla buradan ibadet amaçlı yararlanılmıştır.

 

 

EMİR ALİ KÜMBETİ (Ahlat)

 

i15.jpg

 

Ahlat, İki Kubbe Mahallesinde bulunan Emir Ali Kümbeti, Emir Ali adına l306’da yapılmıştır. Ahlat kümbetleri arasında değişik planı ile dikkati çeken Emir Ali Kümbeti daha çok eyvanlı kümbetler arasında yer almaktadır. Kümbet 6.05 X 5.35 m ölçüsünde dikdörtgen planlıdır. Burada diğer kümbetlerde olduğu gibi mumyalık kısmı bulunmamaktadır. Zemin ile anı düzeyde olup kesme taştan yapılmıştır. Beden duvarlarından, köşelerdeki üçgen pahlarla dört köşeden sekizgen kasnağa geçilmektedir. Bu kasnağın güney cephesinin üç kenarında yanları dişli, ortası 25 cm. genişliğinde bir fırız bulunmaktadır. Güney cephesinde yan kenarlar boyunca uzanan avlu duvarları üç kademe halindedir . Doğu kenarına kapı açılmış olup buradaki kapı kemeri üç dilimlidir. Büyük bir sivri kemerle avluya açılan eyvanın kemerleri içeride kirpi dışarıda düz bir kuşakla çevrilirdir. Kenarlardaki köşe dolgularına her iki yanda mermer üzerine kufi yazıyı andıracak motiflerle süslü iki pano işlenmiştir. Eyvan kemeri ortasına kitabe yerleştirilmiş ise de bu kitabe okunamamıştır.

 

Kümbetin sekiz kenarlı kasnağı üzerine alçak sundurma şeklindedir ve kümbetin üzerini örten sekiz kenarlı piramidal bir taş külahla üzeri örtülmektedir. Kümbetin içerisinde dört köşede büyük sivri kemerler ve dört kenarın ortasında dikdörtgen nişler bulunmaktadır. Sivri kemerlerden de kubbe kasnağına geçilmektedir. Ayrıca 50 cm genişliğinde örgü motifli bir kuşak kenarları çepeçevre e dolaşmaktadır. Köşelerdeki üçgen yüzeyler de geometrik motiflerle bezenmiştir.

 

Bu kümbeti Vakıflar Genel Müdürlüğü l976 yılında onarmıştır.

 

 

HASAN PADİŞAH KÜMBETİ (Ahlat)

 

i44.jpg

 

Ahlat, Tahtı Süleyman Mahallesinde bulunan Hasan Padişah Kümbeti, Emir Hüsameddin Hasan Aka Bin Mahmud adına 1275 tarihinde yaptırılmıştır. Halk arasında yaygın bir söylentiye göre bu kümbetin Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’a ait olduğu iddiası vardır. Ancak kümbetin kitabesindeki l274 tarihi Uzun Hasan’ın ölüm tarihinden 200 yıl önce yapılmış olduğunu göstermektedir.Kümbet, Ahlat hükümdarı Hasan Aka’ya aittir. Kümbetin mumyalık kısmındaki Hasan Aka ile veziri Hasan Ali Aka’nın mumyaları yangın sonucu yanmışlardır.

 

Kümbet, 8.95 X 8.95 m. ölçüsünde kare kaide üzerine oturtulmuştur. Doğu kenarındaki dokuz basamaklı bir merdivenle inilen,sivri kemerli küçük bir kapıdan mumyalık kısmına girilmektedir. Kesme taştan ayna tonoz örtülü mumyalığın doğu,batı ve güney kenarlarını ortasında dar mazgal pencereler bulunmaktadır. Batıdaki pencerenin etrafı zencerek motifi ile,güneydeki ise dikdörtgen ve z harfi şeklindeki motiflerle süslenmiştir.

Kaideden köşe pahları ile on iki kenarlı gövdeye geçilmektedir. Kündetin gövdesi dikey hatlı,kabartma zencerek motifli kuşaklarla sekiz bölümü ayrılmıştır. Bölümlerin ortasına birer niş açılmıştır.Ayrıca köşelerdeki nişler dikine yuvarlak kavisli üçgen bezemelerle süslenmiştir.

Kümbetin gövdesi sekiz bölüme ayıran plasterlerin kenar profilleri üst kuşağın altından ortası düğümlü kemerler şeklinde süslemeler meydana getirmektedir. Kümbetin kapı ve pencere nişlerin etrafı diğer bölümlere göre daha bezeli olup bu bezemeler ters U şeklinde nişlerin etrafını sarmaktadır. Gövdenin üzerindeki düz ve boyalı bir kuşak halinde bırakılmış olan kitabe şeridinde Ayet el Kürsi yazsının olduğu biliniyorsa da bu kuşak restorasyon sırasında harap olmuştur. Kitabe kuşağından sonra bir sıra tezyinatsız taştan friz,iki sıra mukarnaslı saçak frizi yer almaktadır. Kümbetin üzeri diğerleri gibi konik bir külahla örtülüdür.

 

Kümbet l966 yılında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.

 

 

 

Alim Oğlu Kümbeti (Ahlat)

 

i9.jpg

 

Ahlat, Tahtı Süleyman Mahallesinde bulunan bu kümbet XIII.yüzyılda yapılmıştır. Kümbetin kaidesi 8.33 X 8.33 m. ölçüsünde kare planlıdır. Ancak kümbetin üst kısmı tamamlanamadan yarım bırakılmıştır. Yarıya yakın kısmı toprak içerisine gömülmüş olan kümbetin altındaki, ayna tonozlu mumyalık kısmına doğudaki yuvarlak bir kapıdan girilmektedir. Kaidenin köşelerindeki ikişer üçgen pahla dört köşeden,on iki kenara geçilmekte ve sonra da birbirine geçmiş kırık hatlardan oluşan zencerek motifi tüm gövdeyi kuşatmaktadır. Bunun üzerinde balık kılçığı motifli ince profilli ikinci bir kuşak bulunmaktadır.

 

Gövde dikey hatlı, ince kabartmalı hatlarla dikine bölümlere ayrılmıştır. Kümbetin 4.20 m.ye varan duvarları tamamlanamamıştır.Yıkılmış olabileceği de düşünülmektedir. Pencere üzerinde kümbetin en zengin motifleri yer almaktadır. Burada geometrik bezemeler, mukarnas dolguları görülmektedir. Ancak pencerelerin yanı sıra kapı üstü silmeleri bezemesiz bırakılmıştır.Yalnızca güney penceresinin zencerek motifi ile bezenmiş oluşu burasının mihrap olarak kullanılacağı izlenimini vermektedir.

 

 

Kitabesiz Kümbet (Keşiş Kümbeti) (Ahlat)

 

i56.jpg

 

Bu kümbetin ne zaman ve kimin için yapıldığı bilinmemektedir. Yapı üslubundan XIII-XIV.yüzyıllarda yapıldığı sanılmaktadır.

 

Kümbetin alt kısmı 6.20 X 6.20 cm ölçüsünde kare planlıdır. Mumyalık kısmına kuzey doğu köşedeki sivri kemerli bir kapıdan girilmektedir. Burada güney, doğu ve batı kenarlarında birer mazgal penceresi bulunmaktadır. Kaidenin dört köşesinde,üçgen pahlarla on iki kenarlı gövdeye geçilmektedir. Burada da zencerek motifli bir kuşak bulunmaktadır. Gövdenin on iki kenarı üzerinde üst kısımları Bursa kemeri şeklinde,kırık hatlı kemerli nişler gövdeyi süslemektedir. Oldukça sade bir işçilik gösteren gövdenin dört cephesinde kapı ve pencere nişleri açılmıştır. Bunların üzerleri zengin mukarnaslarla bezenmiştir.

 

Gövde üzerindeki külahın altı 40 cm genişliğinde birbiri içerisine geçmiş zencerek motifli bir silme ile hareketli bir görünüm kazanmıştır. Piramidal çatının üzeri dikey hatlı yuvarlak fitillerle ahşap kaplamayı andırmaktadır.

 

İçeriden kubbe ile örtülüdür. İç mekan oldukça sade, kesme taştandır. Pencereler dışarıda olduğu gibi içeride de dikdörtgen nişler halinde, yay kemerlidir

 

 

Anonim Kümbet (Ahlat)

 

i109.jpg

 

Ahlat İki Kubbeli Mahallesindeki bu kümbetin, yazıtı olmadığından kime ait olduğu bilinmemektedir. Yapı üslubundan XVII.yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. Şirin Hatun Türbesi olarak da halk arasında tanınmıştır.

 

Ahlat kümbetlerinden farklı bir görünümü olan bu kümbet bazı noktalardan Emir Ali Kümbetine benzemektedir. Büyük olasılıkla burada Emir Ali Kümbetinin değişik bir şekli uygulanmıştır.

 

Kümbet 6.94 X 6.94 m. ölçüsünde kare kaide üzerine tek katlı olarak yapılmıştır. Kümbet mimarisinden çok türbe mimarisine yakınlık gösteren bu yapı kesme taştan,sade bir işçilik göstermektedir. Zeminden itibaren 2.80 m. yüksekliğindeki beden duvarları hafif dışarı taşkın profilli üçgen pahlarla sekizgen kasnağa geçmektedir. Profilli bir kuşak kasnağı dolaşmakta ve dar bir silme ile sonuçlanmaktadır. Bu kasnağın üzerinde sekizgen kenarlı piramidal üst örtü bulunmaktadır.

 

Kümbetin doğu cephesinin ortasında bulunan üç basamaklı bir merdiven ile çıkılan kapının üzerinde yalnızca rozet bulunmaktadır. İçerisi üç pencere ile aydınlatılmaktadır. Bunlardan iki pencerenin arasına küçük bir niş halinde mihrap yerleştirilmiştir.

 

Bu kümbet Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından l971 yılında onarılmıştır.

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

Katılın Görüşlerinizi Paylaşın

Şu anda misafir olarak gönderiyorsunuz. Eğer ÜYE iseniz, ileti gönderebilmek için HEMEN GİRİŞ YAPIN.
Eğer üye değilseniz hemen KAYIT OLUN.
Not: İletiniz gönderilmeden önce bir Moderatör kontrolünden geçirilecektir.

Misafir
Maalesef göndermek istediğiniz içerik izin vermediğimiz terimler içeriyor. Aşağıda belirginleştirdiğimiz terimleri lütfen tekrar düzenleyerek gönderiniz.
Bu başlığa cevap yaz

×   Zengin metin olarak yapıştırıldı..   Onun yerine sade metin olarak yapıştır

  Only 75 emoji are allowed.

×   Your link has been automatically embedded.   Display as a link instead

×   Önceki içeriğiniz geri getirildi..   Editörü temizle

×   You cannot paste images directly. Upload or insert images from URL.

×
×
  • Yeni Oluştur...

Önemli Bilgiler

Bu siteyi kullanmaya başladığınız anda kuralları kabul ediyorsunuz Kullanım Koşulu.