Bitlis Yeryüzü Şekilleri

[Φ _asi_]

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ

 

Dağlar

 

 

Güneydoğu torosları uzantısı şekilinde olan ve ili çevreleyen dağlar yükseklikleri 2000 metreyi aşmaktadır.ilin doğusunda Süphan 4058 metre ile Türkiyenin ikinci büyük dağıdır.Süphan dağı üzerinde 400 metre çapında krater bir göl bulunmaktadır. Nemrut Dağı ülkemizde en son faaliyete geçen volkanik dağdır. Nemrut volkanık bir yapıya sahiptir,1441 ile 1443 tarihleri arasında faaliyete geçerek lavlar 60 km güneye atmıştır.yüksekliği 3050 metere olan dağın üzerinde Türkiyenin en büyük krater gölü bulunmaktadır. Bitlis ilindeki diğer dağlar, güney torosların devamı olan sıra dağlar,Sini dağı(2730) Kırımızıtaş tepe ( 2607) karataş tepe ( 2609 ) Handağı tepe (2433 ) bulunmaktadır.

 

 

Ova, Plato ve Yaylalar

 

Arazinin % 71 kaplaya kısımın eteklerinden yer alan küçük düzlükler şekilindeki ovalar ve platolar genelikle dar ve uzun bir görünüm sergiler.Bitlis İlininde ova platolar yok derecek kadar azdır,Ahlat ovası ve Bitlis ve Tatvan arasında yer alan Rahva ovası ile Adilcevaz İlçesinden Erciş İlçesine doğru ve Vangölü çevresinde bulunan dar ve uzun ovaların dışında başka düzlüklere yok denecek kadar azdır. Bitlis İlinin % 3 nü kaplayan yaylalar ile % 16 kaplayan Platolar Van gölünden 200-300 metre yükseklikteki volkanik yapılı düzlüklerdir.

 

Yaylalar : Bitlis ilinde bulunan yaylalar şunlardır.

 

Merkezde Avasor , Susana , Haydarderesi , Adilcevaz İlçesinde , Süte ve Suphan, Ahlat İlçesinde

 

Nemrut Kuşhane , Uluder ve Nemrut , Güroymak İlçesinde ,Çıtak , Duap ve Şen , Hizan İlçesinde ,

 

Örenli,panor Mutki İlçesinde Harik ve meydan Tatvan İlçesinde ise Nemrut yaylası bulunmaktadır.

 

 

Ormanlar

 

 

Bitlis İlinde Ormanlık alanlar oldukça fazla yer tutar. Doğu Anadolu Bölgesinde en fazla ormanı olan İllerden birisidir. Dağ silsilelerinin üst yanı (Hizan,Tatvan,Mutki İlçeleri) orman ve fundalıklarla kaplıdır. Ormanlarda başlıca ağaç türü meşeler teşkil eder. Bunlardan sonra ardıç , soğuğa dayanıklı olmasından ötürü geniş bir alanı kaplar. Nemrut Volkan Konisi yanında bulunan Atatürk Dağının güney yamaçları , Rahva Ovasının batı kısımları meşe ile kaplıdır. Nemrut Krater Gölü etrafında koru halinde meşeler,yabani meyve ağaçları,titrek kavak ve huş ağaçları bulunmaktadır. Krater içindeki orman 2900 metreye kadar çıkar , bu seviye Türkiye’de ki en yüksek ormanlık alan seviyesidir. İlimizde ormanlık alan olarak 164.746.5 ha. Verimli orman alanı ise 23.409 ha.dır. Bitlis ilinde merkeze bağlı 38 , Hizan İlçesine bağlı 24 , Mutki İlçesine bağlı 38 orman köyü mevcuttur.

 

 

Yeraltı Suları

 

Yeraltı Suları : Bitlis ili yer altı suları bakımından çok zengindir,içme suları olarak kullanılabilecek nitelikte akan kaynak sularına her yerde rastlamak mümkündür. Şehir merkezi ve İlçelerin içme suları kaynak sularıdır, yeraltı suları bol ve soğuktur.

 

Şifalı Sular : Volkanik bir alan üzerine kurulan Bitlis ilinde birçok maden suyu kaynakları bulunmaktadır. Soğuk ve sıcak olarak bulunan bu sulara halk arasında (Çermik) olarak bilinir, bunlardan sağlığa faydalı olarak belirlenen şifalı sularımız;

 

1- Alemdar çermiği : Cilt hastalıklarına

 

2- Yılan dirilten Çermiği : Mide ve böbrek

 

3- Gölbaşı kaplıcası : Romatizmal

 

4- Nemrut Çermiği : Romatizmal

 

5- Çim çermiği : Kulak hastalıklarına iyi geldiği belirtilmektedir.

 

 

Akarsular

 

 

İlimizin içinde önemli akarsu bulunmamaktadır. Çevredeki dağlardan çıkarak Vangölüne doğru akan suların boyları kısadır , diğer akarsular ise Bitlis ilinden çıkan Karasu Muş İli sınırları içerisinde Murat Suyuna karışarak Muş ovasını sulamakta , Şehrin içinden çıkan Kömüs ile Başhan köyünden çıkan Rabat suyu Altın Kalburdan çıkan sular şehir merkezinde birleşerek Dicle nehrine doğru akarak Güney Doğu Anadoluyu sulamaktadır.

 

 

Göller

 

 

1- Vangölü : 3765 km2 alanı ile Türkiye’nin en büyük gölüdür. Vangölünün 1876 km2’si İlimiz sınırları içinde bulunmaktadır.Oluşum itibarı ile tektonik ve volkanik set gölüdür. Deniz seviyesinden yüksekliği 1700 metredir,derinliği 100 metreyi aşmaktadır.Vangölü üzerinde Tatvan Van arasında Feribot seferleri yapılamaktadır. Vangölü sodalı olmasından dolayı balık çeşidi bulunmamakta yalnızca kendisine has “Vangölü İnci Kefali” yaşayabilmektedir.

 

Türkiye'nin en büyük gölü olan Van Gölü'nün üçte ikisi Bitlis sınırlan içinde olup, Doğu Anadolu Bölgesi'nde Van Kapalı Havzasının ortasında yer alır. Göl yüzeyinin yükseltisi 1.646 m., yüzölçümü 3.713 km^'dir. Van Gölü'nün en gen geniş yer Tatvan ile Bendimahi Suyu'nun göle döküldüğü kesim arasında 125 km'dir. Arpat Çayının ağzıyla İskele Bumu arasındaki genişlik de 60 km. kadardır. Gölün en derin yeri 100 m'yi aşmaktadır.

 

Van Gölü, çevredeki yüksek dağlardan inen çok sayıda akarsuyla beslenir. Göle dökülen en önemli akarsular, Karasu, Hoşap Suyu ve Bendimahi Suyu'dur. Gölün dışanya akan bir ayağı olmadığından, suyu acı, tuzlu ve sodalıdır. Su düzeyi, ilkbahar ve yaz başlannda yükselir, sonbaharda 30-50 cm kadar düşer. Van Gölü, yüksekliği 2-3 m'yi bulan dalgalan, yolcu ve yük taşıyan gemileri, iskele, ada, yanmada, koy ve körfezleriyle küçük bir denizi andmr.

 

III. jeolojik dönemin ikinci yansında, Van Gölü'nün oluştuğu çanakla Muş Ovası'nı ve günümüzdeki Nemrut Dağının yayıldığı alam kapsayan 7 knf'lik büyük bir çanak bulunmuştur. Tektonik bir çukur içinde yer alan Van Gölü çanağı zamanla sularla dolmuştu. Ancak, bu sular Murat Vadisi aracılığıyla dışanya boşalıyordu. IV. jeolojik dönemde bu büyük çanağın bir kesiminde, günümüzdeki Nemrut Dağı bir yanardağ olarak yığılmaya başlamış, böylece Van Gölü Çanağı'nın Muş Ovası'yla bağlantısı kopmuştur. Daha sonra, Murat Irmağı'nm ağzının lavlarla tıkanması sonucunda yörenin dışa akışı kesilince Van Gölü oluşmuştur.

 

Van Gölü klorlu, sülfatlı ve karbonatlı göller grubuna girer. Suyu oldukça tuzlu olan göl suyunda aynca yüksek oranda soda vardır. Göl suyunun %5.9 oranında sodyum karbonat, %3.8 oranında sodyum klorür, %0.4 oranında magnezyum klorür, %0.3 oranında magnezyum sülfat, %0.1 oranında kalsiyum sülfat ve %0.1 oranında potasyum klorür içerdiği saptanmıştır.

 

 

Van Gölü'nün kıyılan oldukça girintili-çıkıntılıdır. Bunun nedeni, sulann geçmişte sık sık alçalıp yükselmesidir. Ayağı olmayan Van Gölü'nde su düzeyini, bu çanağa dökülen sular ve buharlaşma belirlediğinden, bu etmenlere bağlı olarak, su düzeyi zaman zaman yükselmiş, alçalmıştır. Sular yükseldikçe alçak yerlere sokulmuş, yüksek yerlere girememiştir. Böylece göl kıyısında küçük koy ve yarımadalar oluşmuştur. Bununla birlikte, akarsuların döküldüğü kesimlerde, bu akarsuların taşıdığı alüvyonlar nedeniyle, kıyılar daha düz ve sığdır. Gölün güney kıyılan, dik ve kayalıktır. Burada, birçok koy, yanmada ve burun vardır.

 

Van Gölü'nde Akdamar, Kuşadası, Çarpanak ve Gadir adlı 4 ada vardır. Bunlar, su düzeyinin yükselmesiyle, yanmada uçlannın kesilip buradan aynlmasıyla oluşmuş adalardır. Van Gölü'nde yılda 100-150 ton kadar balık üretilir. Balılar, nisan ortalarından haziran sonlanna kadar açıklardan akarsu ağızlanna gelir, yumurtalannı tatlı sulara bıraktıktan sonra açıklara dönerler, nisan, mayıs ve haziran, Van Gölünde balık avlanma mevsimidir. Yörede "gogort" adıyla anılan sazan türü balıklarla, göle dökülen tatlı su ağızlannda yaşayan inci kefalı başlıca balık türlerini oluşturur.

 

2- Nemrut Krater gölü: Amerika’daki krater gölünden sonra dünyanın ikinci büyük krater gölüdür. Soğuk ve sıcak sular ile her an harekete geçecekmiş gibi buhar fışkırtan bir doğa harikasıdır,deniz seviyesinden yüksekliği 2442 metrede bulunan krater gölü çevresinde Yeşil Göl , Ilık Göl ve buna benzer dört göl bulunmaktadır. Bu göller yağan kar ve yağmur su ile beslenmektedirler.

2002 yılında 1. derece doğal sit alam olarak belirlenen Nemrut Kalderası, Van Gölü havzasının batısında, Bitlis ilinin Tatvan, Ahlat ve Güroymak ilçeleri arasında yer almaktadır.

 

Nemrut'ta patlamalar sonucunda oluşan kraterin ağız genişliği 48 knf, taban genişliği 36 knf olan Nemrut Kalderası'nda, deniz seviyesinden 2247 m. yükseklikteki krater alam içinde ikisi büyük toplam 5 tane göl bulunmaktadır. Türkiye'nin en büyük krater gölü olan Soğuk Göl, 13 km^'lik yüzölçümüyle, Nemrut Dağı Krateri'nin yaklaşık üçte birini kaplamakta olup yanmay biçimindedir. Kar ve kaynak sulanyla beslenen ve yer yer oldukça derin olan Nemrut Gölünün sulan tatlıdır. Derinliği ortalama 100 m. ve en derin noktası 155 m.dir. Göl çevresinde Aşkıran sıcak sular ve kaplıcalar volkanik faaliyetlerin son izleridir.

 

3- Nazik gölü : Van Gölüne 25 km kadar uzaklıktadır ve Ahlat ilçesinin kuzeybatısında yer alır. 30 km2 alana sahiptir. Denizden 1876 metre yüksekliğe ve 40-50 metre derinliğe sahip olan gölde aynalı sazan ve inci kefali yetiştirilmektedir.

 

4- Arin gölü : Adilcevaz İlçe merkezinin 10 km doğusunda bulunan göl Van Gölüne yakındır.13 km2 alana sahip olan gölün suyu sodalıdır.

 

5- Aygır gölü : Adilcevaz İlçesi ile Süphan Dağı arasında bulunan göl 3,5 km2 alana sahiptir gölde alabalık yetiştirilmektedir.