Ağrı dağı

[Φ _asi_]

AĞRI DAĞI

 

 

Türkiye, İran ve Nahcivan devlet sınırlarının kesişme noktasının yakınında bulunmaktadır. Bü-yük ve Küçük Ağrı dağı olmak üzere iki koni şeklindedir. Her ikisi de sönmüş volkanik dağdır. Büyük Ağrı 5 137 m., Küçük Ağrı 3 896 m. yüksekliktedir. Ortak bir taban üzerinde yükselen bu iki koniyi 2 687 m. yükseklikteki Serdarbulak beli birbirinden ayırır. Her iki dağın çevre uzunluğu 128 km. olup, l 188 km2lik bir taban üzerinde yükselmektedir. Dağın yarısına yakın kısmı Iğdır İli sınırları içindedir.

 

Ağrı dağı, üzerine Nuh'un gemisinin indiği iddia edilen ve Türkiye'nin en yüksek volkanik dağıdır. Bu sebeple çok ilgi çeker. Dağ, sıradağ üzerinde görülen bir kabartı olmayıp, küçük tepeler meydana getirmeden aniden yeryüzünden göğe doğru yükseldiğinden muhteşem bir görünüşe sahiptir. İnsanın karşısında heybetle durması ona doğal bir güzellik kazandırmış, bu tabiat harikasını doyulmaz manzara yapmıştır.

Yüzyıllardır gezginlerin, bilginlerin, kişi ve kavimlerin dikkatinden kaçmayan Ağrı, yurdumuzda ve dünyadaaraştırmaya, sinemaya, şiire, türkülere, hikâyelere, efsaneye ve mitolojiye en çok konu olan dağdır.

Kur'an'da da geçen Nuh Tufanı, nedense Türk ve Müslümanlardan çok, Hıristiyan Batı dünya-sını ilgilendirmiştir. Geçen yüzyıldan beri Batılıların dikkati Ağrı üzerinde toplanmıştır. Nuh'un gemisinin burada olduğu inancı yaygın olduğundan, geminin enkazını bulmak için Büyük Ağrı dağında devamlı araştırmalar yapılır.

 

 

Ağrı, yazın daha güzel görünür. Yerli ve yabancı dağcılar buraya çıkmak için can atar. Ağrı dağı-na çıktıkça, ufuk genişler; tepesinden bakınca, yüzlerce kilometre uzaktaki dağlar, çevredeki ovalar, akarsular, göller, insanın gözleri önüne serilir. Dağın eteğindeki köyler, şehirler benek benek lekeler gibi görünür.

Doğubayazıt'a 15 km., Ağrı'ya 115 km. uzakta olan Ağrı dağı, yazın yayla, kışın kışlak olarak kullanılır. Eteklerinde yaban keçisi, geyik, ayı, domuz, kurt, tilki, sansar, kunduz, samur, tavşan, keklik ve sayısız av kuşları bulunur. Avcı ve av sporunu sevenler için Ağrı dağı her mevsimde bol av hayvanı olan yerdir. Dağın güney eteğindeki sazlık da avcılığa müsaittir. Dağ turizmi yönünden Ağrı büyük bir potansiyele sahiptir.

 

Ağrı Dağının Ayırıcı Nitelikleri

 

Türk ve dünya kültüründe Ağrı dağının özel bir yeri vardır. Gerek yurdumuz, gerekse yakındoğu kültürlerinde Ağrı dağı ile ilgili pek çok efsane geliştirilmiştir. Ermenilerin burayı kendi ülkelerinin merkezi olduğunu iddia etmeleri, Yahudi kutsal metinlerinde ve Hıristiyanlıktaki Nuh'un gemisinin bu dağa indiği inancı, Ağrı dağının hem siyasî, hem dinî yönden önemini artırmaktadır.

Ağrı'ya dağ sporu yapmanın yanında, Nuh'un gemisini bulmak için de çıkılır.

Dağa çıkış izinle olmaktadır. Yaz ve kış çıkışları olmak üzere yılda iki defa çıkış yapılır. Yaz çıkışları temmuz, ağustos ve eylül, kış çıkışları ise ocak ve şubat aylarında olmaktadır.

 

 

Ağrı dağının doruğu çok uzaklardan ve geniş bir alandan görülür. İran, Azerbaycan, Van, Kars, Iğdır ve Bitlis'ten açık havalarda yüksek yerlerden bakıldığında, bu görkemli dağ görülebilmektedir. Ağrı seyretmeye değer.

Büyük Ağrı'nın 4 000 m. yukarılarında her zaman kar bulunur. Takke biçiminde doruğu örten karın bir kısmı buzuldur. Genişliği 12 km2, ye varan buzul, aynı zamanda Türkiye'de mevcut az sayıdaki buzullar arasında en büyük olanıdır.

Ağrı dağında ilkbahar ve yaz mevsimlerinde karlar eridikçe binlerce çiçek açar. Ancak çeşidi ve rengi çok olan bu çiçekler kokusuzdur.

Ağrı dağının yamaçlarında su kaynağı bulunmaz. Yukarılardan akıp gelen kar ve yağmur suları vardır ki, bunlar fazla aşağılara inmez. Çok yağış almasına rağmen, çatlaklar ve andezit yapı suyu hemen emer. Sıcak yaz günlerinde, bilhassa dağın güney yamacı bir çöl gibi olur. Sadece dağın eteğindeki (dip kısmı) köylerde kaynak ve sazlık suları vardır.

Ağrı dağının eteklerinde, özellikle güney doğu eteğindeki İnek vadisi denilen yerde her biri yüzlerce hayvan alabilecek genişlikte birçok mağara oluşmuştur. Bu mağaralar, hayvan yetiştirenlerce barınak (kom) olarak kullanıldığı gibi, zamanlaman eşkıyaların da sığınağı olmuştur. Daha aşağılarda Hallaç köyü yakınında bir de buz mağarası vardır.

Ağrı dağının güneyinde yer alan Doğubayazıt ovası, kuzeyindeki Iğdır ovası ve Sürmeli Çuku-runa göre yüksektedir. Yani dağın kuzeyindeki ova, güneyinde kinden yüzlerce metre aşağıdadır.