Ağrı Halk Edebiyatı

[Φ _asi_]

HALK EDEBİYATI

 

ATASÖZLERİ

 

Acı işletme(çalıştırma) toku söyletme.

 

Ağır taşı kimse yerinden oynatamaz.

 

Akıllı düşman, ahmak dosttan iyidir.

 

Anası olmayanın ağzının tadı,yüreğinin yağı yoktur.

 

Anası ne ise danası da odur.

 

Atın yürüyüşüne yiğidin yiyişine bak.

 

Ayıplı ayıbını bilse çulu başına çeker.

 

Baş kesen, yaş kesen iflah olmaz.

 

Bayram kemiği ile it tavlanmaz.

 

Bir avuç altının olacağına bir avuç toprağın olsun.

 

Büyük konuşma ki büyük belaya çatarsın.

 

Çocuğu belekte, tulayı demekte korkut.

 

Değirmeni dolanan ununu tez öğütür.

 

Dul avrat ile eski mala para veren daima zarardadır.

 

Dünya gör götür dünyasıdır.

 

Eceli gelen keçi çobanın değneğine sürtünür.

 

Ev danası ev öküzünden korkmaz.

 

Ev hırsızı yakalanmaz.

 

Haram para ya binayadır ya zinaya.

 

Her şeyin tazesi dostun eskisi.

 

İki yana bakan şaşı olur.

 

İt nedir ki damızlığı da ne ola.

 

İyilik eden evinde ölmez.

 

Kara yüze is gerekmez.

 

Kışın taşa, yazın yaşa, mecliste başa oturma.

 

Kurdun sebebine kuş da dolanır.

 

Kurt yuvasından kemik eksik olmaz.

 

Malı ya babası ölenden ya da avrat alandan alacaksın.

 

Ne kadar paşa olsan işin poşaya düşecek.

 

Ot saklayacağına et sakla.

 

Tamarzıdan al,dadanmışsa ver.

 

Yalancının torbası hep deliktir.

 

Yazın yatanı kışın bövelek tutar.

 

Yetim eli uzanınca mor koyun bile sütten kesilir.

 

Yılan yavrusu zehirsiz olmaz.

 

Yüz dediğin ettendir, çoğu zaman utanır sözden.

 

 

DEYİMLER

 

Adamı ağzından soymak.

 

Alem duydu Halam duymadı mı?

 

At ölünce itin bayramı olurmuş.

 

Ayağıma yer edim, gör başına ne edim.

 

Babanın evine gelin gelsin.

 

Benim elim, senin eteğin.

 

Canın boğazına yığmak.

 

Çerçi öldü boncuğu sana kaldı.

 

Çıra ile gezip bulamamak.

 

Deliye yel ver eline bel ver.

 

Deveden kulak.

 

El geçen köprüden sende geç

 

Evde yüze sürülecek un yok.

 

Eve gelmeyen danayı kurt yer.

 

Gözünde ip eğirmek.

 

Her öküz aynı ağaçla sürülmez.

 

İki suyun arasında kalmak.

 

Mezhebi geniş.

 

Merek yandıysa sıçana da kalmadı.

 

Suya susuz götürüp susuz getirmek.

 

Şeytan ayrı, cin ayrı.

 

Yangır yungur konuşmak.

 

Yılanın akına da karasına da lanet.

 

 

AĞRI YÖRESEL SÖZCÜKLER

 

Ağrı yöresinde kullanılan fakat Türkçe sözlükte bulunmayan kelime ve terimlerden örnekler.

 

Aynoyun : Eşya, öteberi

 

Boylu : Gebe kadına verilen ad

 

Cığız : Oyun bozan

 

Cindar: Fala bakan,sihirbaz

 

Dayaz: derin olmayan

 

Dellek: Sünnetçi

 

Dester: El deyirmeni

 

Direj: Uzun, uzun boylu

 

Düyü: Pirinç

 

Endirme: Merdiven

 

Erdek : Bir çeşit hamur tatlısı

 

Eyme: Kurut yapmak için bez torbada biriktirilen yoğurt

 

Eze: Teyze

 

Farmaş: Halı ve kilim motifleri ile süslenerek yapılmış ve içine yatak konulan eşya

 

Fehle : Amele, işçi

 

Geleme: Kavak fidanı

 

Gödek: kısa, uzun olmayan

 

Günorta:Öğle vakti

 

Gürgüre: Şelale

 

Keyveni: Kadın hizmetçi

 

Künde: Pişirilecek hamurun elde yuvarlatılmış şekli

 

Leçek: Tülbetten yapılmış kadın başörtüsü

 

Payız: Sonbahar

 

Pürçüklü:Havuç

 

Sako: Kalın Palto

 

Şepe: Fırtınanın biriktirdiği kar yığını

 

Ulam:Başkasına bedava iş yapma

 

Yazağzı: İlkbahar başlangıcı

 

 

DUALAR

 

Dualar

Allah, birini bin etsin.

 

Allah evini şen etsin.

 

Allah muradını versin.

 

Allah seni imandan Kurandan ayırmasın.

 

Atana rahmet.

 

Atan anan cennetlik olsun.

 

Bahtın açık olsun.

 

Balan sağ olsun.

 

Elini toprağa at, altın olsun.

 

Hiç evlat derdi görmeyesin.

 

Kazancın artık olsun.

 

Ömrün su gibi uzun olsun.

 

Tuttuğun altın olsun.

 

Yerin cennet olsun.

 

Yolcuyken Hızır’a yoldaş ol.

 

 

BEDDUALAR

 

Adın batsın

 

Adın kara yerden çağrıla

 

Allah seni elimden alsın

 

Azarın kökü

 

Boyun yere girsin

 

Canına kurt düşsün

 

Cemdeğin yerde çürüsün

 

Çıra kimi sönesin

 

Dermansız derde düş

 

Emeğin sağdıç emeğine dönsün

 

Evin- ocağın yığılsın

 

Gidişin ola, gelişin olmaya

 

Işıklı dünyaya hasret kalasın

 

İki gözün avucuna gele

 

İyi gün görmeyesin

 

Kapına kara kilit asıla

 

Karnına azar dolsun

 

Seni yılan vura

 

Sol böğründen vurulasın

 

Üzün gülmesin

 

Yastığın taş olsun

 

Yığdığını yorgan altında yiyesin