Ordu Sivil Mimari Örnekleri

[Φ _asi_]

Ordu Sivil Mimari Örnekleri

 

 

Ordu Doğu Karadeniz Dağları’nın alçalmaya başladığı kesimlerde kurulmuş olduğundan doğal yapısı yöresel mimariye de yansımıştır. Ordu ile Samsun ili birbirlerine çok yakın olduklarından ötürü de her iki ildeki sivil yapılanma birbirlerine benzemektedir. Ancak, Ordu çevrelerinin sosyo-ekonomik ve doğal yapısı mimaride de açıkça kendini göstermektedir.

Yerleşim alanları daha sık ve yapı planları da farklı olmasının yanı sıra da ahşabın çok fazla kullanılması ile diğer Karadeniz yapılarından ayrılmaktadır.

 

Ordu’da sivil mimari örnekleri il merkezinde, Ünye, Fatsa, Bolaman, ve Mesudiye gibi yerleşim alanlarında yoğun biçimde görülmektedir. Buradaki yapılar sit alanı içerisinde kaldıklarından tescil edilmiş ve koruma altına alınmıştır. Bunun dışında kalan il merkezi ve ilçelerdeki geleneksel mimari tescil edilmeden önce yıkılmıştır. Bu nedenle geleneksel mimarinin kendine özgü özellikleri daha çok kırsal kesimde görülmektedir. Kırsal kesimlerdeki en önemli yapı biçimleri konutun yanı sıra hayvanların da barındırıldığı ahır, merek olarak tanımlanan samanlık ve çöten denilen ambarlardan meydana gelmiştir.

 

 

Mezra evleri daha çok tarımsal üretimin, yayla evleri de hayvancılığın yapıldığı yörelerde ortaya çıkmaktadır. Bu yapılar daha çok yaz aylarında kullanıldıklarından dikkati çeken bir mimari özellikleri bulunmamaktadır. Bunlar özensiz yapılar olup, yapımlarında kaba araç ve gereçler kullanılmış, tek mekânlı örneklerdir. Mezra evlerinde ürünlerin korunduğu ve saklandığı bölümler, yayla evlerinde ise hayvan barınakları, örtüler ve açık çitlerle çevrili ağıllar bulunmaktadır.

 

Yerleşim alanlarında ise yapılanmada kesme taş, bağdadi üslup ve ahşaba geniş yer verilmiştir. Sivil mimaride plan türlerini belirleyen ana mekân salon denilen sofalardır. Ancak Ordu evlerindeki sofalar diğer illerde görüldüğü gibi ortada değil köşelerde bulunmaktadır. Evlerin doğu kesimlerinde içerisinde ocağın bulunduğu yemek pişirilen, yemek yenilen ve oturma odaları sıralanmıştır. Odaların tümü bu sofaya açılmaktadır. Sokak olarak isimlendirilen dar bir koridorun arkasında hela ve kilerler bulunmaktadır.

 

Evlerin içerisinde dolap ve yüklükler bulunmaktadır. Ağaç bezemeye özellikle tavanlarda, dolap kapaklarında, tırabzanlarda yer verilmiştir.

 

 

Ordu evleri genellikle arazi yapısından ötürü çapraz eksen üzerinde kurulmuş ve yatay genişlemeye pek yer verilmemiştir. Bu bakımdan yapılar yukarıya doğru büyüme özelliği göstermiş üç ve dört katlı evler bu yüzden çoğunluk göstermektedir. Bununla beraber yakın tarihlere kadar iki katlı, salonlu evlere de rastlanmakta idi.

Ordu evlerinin diğer Karadeniz evlerinden farklı ayrıntıları bulunmaktadır. Saçaklar diğerleri gibi genişliklerini korumalarına rağmen daha küçüktürler. Ahşap gereç ile yığma yapılanma veya karkas çoğunluğu oluşturmaktadır. Bunun yanı sıra evlerin yapımında kıyı kesimlerde taş duvarlara geniş yer verilmiştir. Bunun en tipik örneği Fatsa Bolaman’daki Şerefnur Kademoğlu evidir.

 

İl merkezindeki evler geniş bir bahçe içerisinde, denize yönelik üç veya dört katlı olarak yapılmıştır. Cephe boylarında sıra halinde dikdörtgen söveli pencereler bulunmaktadır. Bunlardan bazılarında ikinci ve üçüncü katlar cumbalarla eliböğründelerle dışarıya taşırılmıştır. Cephelerin ortasında dışarıya çıkıntılı, üzerleri üçgen veya düz çatılı balkonlara yer verilmiştir. Üst örtüler kırma veya düz çatı şeklinde olup, bu çatılar üçgen çıkıntılarla hareketlendirilmiştir.

 

 

Ordu’da XIX.yüzyıl sivil mimarisi örneklerinin başında Paşaoğlu Konağı gelmektedir. Bu konak zemin katı ile birlikte üç katlıdır. Zemin kata doğudan, birinci kata da kuzey ve batısında bulunan iki ayrı kapıdan girilmektedir. Konağın birinci ve ikinci katı bir silme ile ayrılmış, köşeleri yarım sütunlar ve bitkisel motifli konsollarla desteklenmiştir. Zengin bir taş işçiliğinin görüldüğü konağın zemin üzerindeki iki katın doğu cephesinde en altta dört, üst katlarda da beşer penceresi bulunmaktadır. Doğu cephesindeki orta pencereler burmalı sütunlar ve yarım sütunlar arasına alınmıştır.

 

Kuzey cephesindeki birinci katın girişi basık kemerli ve çift kanatlıdır. Bu kapının çevresi bitkisel motifli kalem işleri ile bezenmiştir. Aynı zamanda korinth başlıklı iki sütunla desteklenen giriş kapısının önünde bir çıkma, üst katta da bir balkon bulunmaktadır. Konağın zemin katı taş döşeli, birinci ve ikinci katlar ahşap döşemelidir. Tavanlar ahşap kaplama olarak yapılmış, üst kattaki sofa kâğıt üzerine yağlı boya ile çeşitli desenlerle bezenmiştir. Tavanın ortasına baklava şekilleri, bitkisel motifler, köşelerdeki madalyonlara da çeşitli manzaralar resmedilmiştir.