Zıplanacak içerik
  • Üye Ol

Kütahya Evleri


_asi_

Önerilen İletiler

KÜTAHYA EVLERİ

 

YAPI SİSTEMİ

 

ev1.jpg

 

Kagir zemin kat üstünde ahşap çatkılı ve ker**** dolgulu, iki ve üç katlı, kiremit örtülü Kütahya Evlerinde; pencere pervazları, kafes, ana dikme ve kirişler, kapı ve çıkma payandaları ahşabın doğal rengindedir. Bağdadi sıva yüzeyler ise beyaz, kirli sarı, aşı boya ve çivit mavi ile boyanmıştır.Pencere ve kapı boşlukları bırakılarak doluluklar hımış tekniği olarak bilinen kıtıklı çamur sıvanarak düzeltilmektedir.Çatı kurguları ayrık düzende dört eğimli kırma üç ve iki eğimli beşik olabilmektedir. Çatı kaplaması alaturka kiremittir. Bacalar mahyadan biraz daha yüksek kurulmuş ve üzeri dört yada iki eğimli küçük çatı ile örtülmüştür.

Kütahya Evlerinde ahşap payandalı çıkma, mimari üslubun en önemli öğesidir. Sokakları dikey algılamaya elverişli, alabildiğine dışa açılma arzusunu yansıtan çıkmalar, çoğu üç katlı örneklerde kademelidir.

 

Orta ve iç sofa tipinin tercih edildiği 19 ve 20. Yüzyıl örneklerinde süsleme ağırlığının pencere pervazı, saçak, kafes ve cumba payandalarıyla dışarıya kaydığı görülür.

 

 

KATLAR

 

ev4.jpg

 

En eski Kütahya evleri genellikle tek katlıdır. Daha sonra dönemlerin evlerinin olanları genelde iki veya üç katlı olarak kurulduğundan plan tatbikatında bu katlar arasında üst üste uygunluk düşünülmüştür.Birçok ev kendine has yapı şeklinde görülse de Kütahya evlerindeki plan tanzimi bakımından klasik şekil; Alt katlar taşlık olarak planlanmıştır.Burası at ahırları, tarım araçları depolar, bazı hizmet yerleridir. Giriş kapıları atların girişine olanak verecek derecede büyüktür.Pencereler oldukça az sayıda ve küçük tutulmuştur. Sokak kapısından başka arka bahçeye açılan ikinci bir kapısı bulunmaktadır. Yaz aylarında bahçe kapısı sürekli olarak açık tutulur. Bazı örneklerde kapıya hiç gerek duyulmamış arka bahçe adete konut zemin katı ile bütünleştirilmiştir. Mahzen, hela, kömürlük, zahire ambarı, aş ocağı, maslak ve bir çamaşır taşı bu katta yer alır. Orta ve asma katlarda; günlük ikamet ihtiyaçlarını karşılamak üzere hazırlanmıştır. Bu katlar aynı zamanda kışlık ikamet yerleridir 17. ve 18. yy. evleri açık sofalıdır.19. ve 20.yy başlarına tarihlenen örneklerde dış sofa yerine iç ve orta sofa yaygınlaşmıştır. Orta ve asma katların planları genellikle üste uyarsa da bu katların planı tasarruf düşüncesi ile hareket edilip geçit mahiyetinde dar sofalar ve küçük bölmeler şeklinde odalardan oluşmaktadır. Üst katlarda; genellikle misafir kabul yerleri ve yazlık oturma yerleridir. Üst kat planında ön v yan sofalara bağlanış vardır. Bu kat planlarında odalar ayrı ayrı sofaya açılır, geniş sofalarda oturmak için sabit ve seyyar sedirler vardır.Cihannüma hizmetini gören ve dışa karşı kısmen çıkıntılı köşkler bulunur.Üst katlara orta katlardan ve kısmen saçak altına alınmş serbest merdivenlerle çıkılır. Üst katlarda sofa tipine göre üç veya dört yanlı oda yerleşimi esastır. Açık sofalı evlerde yön manzaraya göre seçilmiş ve oda yerleşimi üç yana yayılmıştır. Tüm oda kapılarının açıldığı sofada zemin yükseltilerek seki yada köşk denilen oturma, dinlenme köşeleri yapılmıştır. Aş ocağının yer aldığı taşlıktan başka mutfak olmadığından günlük oda, yemek pişirme ve oturma yeri olarak da kullanılır. Genellikle kadınlar burada, erkekler baş odada oturur. Odalar oturma, yatma, yemek yeme, yıkanma eylemlerine elverişli dizayn edilmiştir. Çepeçevre sedirli, ocaklı bu odalardan özellikle baş odanın tavanı, ocak davlumbazı, gusulhaneyi de saklayan dolap kapıları,yüklüğü, kapılarının sofaya bakan yüzü çok parçalı ahşap oyma süslemelerle bezelidir. Baş oda dolabında kavukluk ve şerbetliği çok süslüdür.

 

 

ODALAR

 

ev2.jpg

 

Kütahya evlerinde günlük hayatın ihtiyacına göre özel yapılmış odalar yoktur. Her oda her işin için kullanılmaktadır. Bununla beraber yine de odalar arasında bazı farklar vardır.

 

Baş Oda : Misafir kabul edilen ve aile reisinin oturduğu odadır. Bu oda yüksek tavanlıdır, aynı zamanda evin en fazla süslenmiş odasıdır. Bu odada sokağa doğru bir çıkma vardır ki; cephesine ve iki yanına üç istikamette görüş imkanı sağlar. Bazen bu tip odalarda esas pencerelerin üzerine motifli kafa pencereleri bulunur. Normal pencereler ile kafa pencereleri geniş bir raf ayırmaktadır.Bazı baş odaların içinde bir dolap vasıtasıyla gusülhaneye geçilir. Bu odalar genellikle iki kısma ayrılır. Oturma kısmı (seki üstü) ve kapı önü (seki altı) Bu iki yer birbirinden seviye farkı ve parmaklık ile ayrılmıştır. Seki altı "pabuçluk" vazifesi görür ve burada hizmet görenler hazır bulunurlardı. Zemini bir kademe daha yüksek olan kısım oturmaya mahsustur. Burada pencerelerin önünde sedir vardır. Üç tarafı sedir olan evler vardır. Baş odalarda genelde halı serilidir. Sedirlerin üzerinde sedir halısı veya minder bulunur.Baş odalarda genelde ocak vardır.

Diğer Odalar : Baş oda dışındaki odalarıdır. Bazılarının tavanları alçak ve pencereleri küçüktür. Bunlara genelde kış odası denir. Tabiatıyla ilkimi soğuk olduğunda bu kış odalarında ocak eksik olmaz. Bu odalar asma katlarda ve genelde iki tane odanın yanında ve hayata açılır. Bu odaların duvarlarının en az birinde yüklük bulunur. Birinde ocak olur. Bazılarında ise yüklük dolabı görünümünde gusülhane olur. Bazılarında ise kiler- erzak deposu olarak kullanılan odaya geçilir. Genelde böyle evlerde bu odalarda yemek yapılır. Baş odanın dışındaki üst kattaki odalar ise yaz odası denilen güneşin az aldığı yazın ferahlamak için oturulan ve içinde ocak olmayan odalar vardır.

 

 

HAYAT

 

Kütahya'da sofa bölgesine hayat denilmektedir.Hayatın üstü çatı ile kapalı olmakla beraber dış yüzleri açıktır. Bu şekilde olan evler daima soğuk rüzgarlara ve yağmurlara maruz kalacağından ve evlerin mahremiyeti kalmayacağından dolayı hayatın iki tarafı kapatılır. Hayatın bir tarafında açık kahve ocağı olarak kullanılan bir bölüm ve diğer tarafında abdest alma yeri vardır. Buradan dökülen su doğrudan doğruya veya çörten vasıtasıyla avluya dökülür. Hayatın içinde veya dışarıya doğru ekli bulunan havadar bir oturma yeri vardır ki burada taht veya köşk denir. Köşkün zemini hayatınkinden daha yüksektir.

 

 

HELA

Kütahya evlerinde helalar evin içinde değildir. Genellikle bahçede duvarları çok zaman ahşap ve kerpicten yapılan ve bazen iriş kapısının bulunduğu duvarın kalınlığından yararlanarak sonradan asma kata genelde el yıkanan yerin yanına yapılan bir bölümdür.

 

 

YIKANMA YERİ

 

Kütahya evlerinde yıkanma yeri olarak kullanılan bir oda ve banyo bölümü genelde yoktur. Kütahya'da hemen hemen her mahallede kudretten sıcak sulu veya kaynatmalı hamamlar olduğu için ve Kütahya Bölgesi iklim olarak soğuk bir bölgede olduğundan evlerde ısıtılarak oluşturulacak yeri yeri yapılmamıştır. Kütahya'da hamama gitme yaygındır. Halk en az haftada bir kez hamama gider. Fakat bunun yanında odaların içinde dolap kapağına benzeyen alçak irtifalı çift kanatlı ir kapıdan girilen bir dolabı gusülhane olarak kullanmaktadır.Bu dolabın zemini çinko ile kaplanmış ve genelde binanın dış yüzeylerinde yapıldığı için suları bir meyille dışarıya akıtılır. Dolapta su teşkilatı yoktur. Su ısıtılarak kovalar vasıtasıyla temin edilir

 

 

MUTFAK

 

Kütahya evlerinde mutfak olarak adlandırdığımız ayrı bir yemek pişirme ve yeme yeri yoktur. Günlük oda denilen odalarda yemek pişirme ve yeme için kullanılır. Genelde ev halkı birlikte bu odada yerlerdi. Misafir geldiğinde erkekler için baş oda, kadınlar için diğer odalardan birine, ev halkı için yine günlük yemek yapılan odaya sofra serilir.

 

 

KAPI

 

ev3.jpg

 

Kapı binaya hariçten girmeyi ve onu harice karşı muhafazayı sağlar. Pencere binanın gözleri olduğu gibi kapıda düşmanı ret, dosta davetkar açılan ağız gibidir.

 

Dış kapılar;

Kütahya'da evlere ekseriyetle bir sokak kapısından bahçeye geçerek girilir.Ev sokak kapıları binaların yegane süsüdür. Kapılar genellikle çift kanatlıdır. Kapılar ahşap kuşaklarla takviyeli ve kerpic ile sıvanmış, badana edilmiş temel kısmı taş ve diğer büyük kısmı kerpic kaplı bir duvar üzerindedir. Kuşakların vazifesi yalnız menteşeyi tespit etmek değil, üç sıra dövme çivilere altlık teşkil etmektir. Bu kanadın şekil değiştirmesini önlemektedir.

 

İç Kapılar;

tek kanatlıdır. Kapı kanatlarının vazifesi kapı boşluğu olarak bırakılan kısmı korumaktır. Genellikle küçüktür. Kapıların çoğu seki altına açılırlar. Hepsinin eşiği vardır. Kapı kanadı açıldığı zaman oda içinin görünmemesi için kapının dolap derinliğinin içersinde bırakılan sahaya açılmasıyla sağlanır. Kütahya evlerinde aynalı ve geçmeli olarak yapılan iç kapılar yer almaktadır. Hayat bakan yüzlerinde fazla itinaya ve profiller rağmen iç kısımların kaba bir görünüşü vardır.

 

 

PENCERELER

 

Baş odalarda pencerelerin muhtelif istikamete açılmasına önem verilir. Bundan dolayı oda manzarası, havası ve güneşi fazladır. Odalardaki pencereler belli aralıklarla sıralanır, pencereler ince, uzun ve sık aralıklıdır. O dönemcam çok pahalı olduğu için kırıldığında küçük cam değiştirmek amacıyla pencerelerde 2-4-8 parçalı camlı pencereler kullanılmıştır.

 

 

DOLAP RAF

 

Odanın pencerelerinin olduğu duvar hariç hemen her duvarda çeşitli ihtiyaçları karşılamk üzere yerli dolap ve hücreler vardır. Bu dolaplar genellikle yerli ve gömmedir. Yaradıkları işe göre çeşitli isimler almaktadır. Yüklük, çubukluk, kavukluk, testilik, peşkirlik, lambalık, tembel deliği gibi. Yatak odasının ve mutfağın olmaması bu dolapların önemini artırmıştır. Yatağını yorganını sabah toplayıp yüklüğe yerleştirir. Tası tavası bu dolaplarda bulunur.Dolaplar ve raflar el yetişecek yükseklikte yapılır ve üst kısımları bazen sabit duvar veya ahşap kaplamalıdır.

 

 

TAVAN

 

Kütahya evleri için önemli verilen yerlerdendir. Kütahya evlerinde ahşap tavan kaplaması üzerine çıtalarla çeşitli şekiller verilir.Tavan kirişinin altına kaplama tahtası çakılır. Üzerine geometrik şekiller verilerek küçük çıtalar monte edilir. Bu tavanların genelinde orta göbek ve 4 kenarında göbeğin dörde biri yapılır. Bu tavan göbeğine çarkı felek denilir.Kütahya evlerinde baş odalarının ortasına çini tabak monte edilenleri vardır.Boyasız olduğu gibi altın sarsı, açık parlak sarı, kırmızı, koyu nefti yeşil, beyaz veya siyaha boyanmaktadır.

 

 

MERDİVEN

 

Kütahya evlerinde merdivenler ahşaptır. İki limon kirişi üzerine 3-4 cm. kalınlığında basamak tahtaları konulur. Basamak genişliği 25 cm. geçmez. Basamak yüksekliği 17 cm. den fazladır. Esas kata asma kat hayatından iki ayrı merdivenle çıklır.

 

 

FIRIN

 

Kütahya'da eskiden ekmeğini herkes kendisi yaptığı için evin avlusunda bir fırın bulunmaktaydı. Fakat avluların küçülmesiyle önce mahallede yapılan fırınlara daha sonra satın alınan ekmek olgusundan sonra fırınların azalmasına sebep olmuştur. İçi boş yarım küre şeklinde olan fırınların içinde çalı çırpı yakılır.

 

 

ÇAMAŞIRLIK

 

Eski mahallelerde oda şeklinde çamaşır yıkanılan yerler vardır. Bu odanın içinde suların ısıtılması için ocak yerleri vardır. Ocaklarda odun yakılır. Üzerine üç ayaklı saç ve kazan konularak su ısıtılır. Bu çamaşırlıklarda çamaşır yıkamaya yarayan taşlar vardır. Suyun aktığı oluklar ve çamaşırların durulanması için suyun dolduğu yerler vardır. Her mahallede böyle bir yer olduğu için halk genelde evde çamaşır yıkamaz. Bazı evlerin bahçesinde çamaşırlıktaki taşlardan bir tane bulunur, bahçeye kazan kurulup bu taşın üzerinde yıkandığı da olmaktadır.

 

 

AHIR - KÜMES - DEPO- SAMANLIK

 

Her evin en alt katı bu işler için ayrılmıştır. Bu bölgenin zemin kaplaması sıkıştırılmış gerendir. Samanlık hariç diğer bölümlerin ya penceresi yoktur, ya da küçük bir penceresi vardır.Giriş katı taşlık olarak planlanmıştır. Burası at ahırları tarım araçları deposu gibi ihtiyaçlara ayrılmıştır.

 

 

KUYU - ÇEŞME

 

Kütahya çeşmeleri insan sevgisinin, göz zevkinin Türk kültürünün en mükemmel eseridir. Su kaynağı Allah'ın bir vergisi olarak görülür ve su kaynağının üzerine herkesin kullanacağı sebiller yaptırılmıştır. Hemen hemen her sokakta bir çeşme olduğu için evlere su yoktur. Ya komşusunun kapısı önünde veya kendi bahçe duvarının sokak yönünde bulunurdu. Bazı evlerin avlusunda kuyu sistemi de bulunmaktaydı. Bu yüzden evlere su sistemi çok geç girmiştir.

 

Yoruma sekme
Diğer sitelerde paylaş

Katılın Görüşlerinizi Paylaşın

Şu anda misafir olarak gönderiyorsunuz. Eğer ÜYE iseniz, ileti gönderebilmek için HEMEN GİRİŞ YAPIN.
Eğer üye değilseniz hemen KAYIT OLUN.
Not: İletiniz gönderilmeden önce bir Moderatör kontrolünden geçirilecektir.

Misafir
Maalesef göndermek istediğiniz içerik izin vermediğimiz terimler içeriyor. Aşağıda belirginleştirdiğimiz terimleri lütfen tekrar düzenleyerek gönderiniz.
Bu başlığa cevap yaz

×   Zengin metin olarak yapıştırıldı..   Onun yerine sade metin olarak yapıştır

  Only 75 emoji are allowed.

×   Your link has been automatically embedded.   Display as a link instead

×   Önceki içeriğiniz geri getirildi..   Editörü temizle

×   You cannot paste images directly. Upload or insert images from URL.

×
×
  • Yeni Oluştur...

Önemli Bilgiler

Bu siteyi kullanmaya başladığınız anda kuralları kabul ediyorsunuz Kullanım Koşulu.