Uşak mutfağı

[Φ _asi_]

UŞAK YEMEKLERİ

Uşak'ta çorba denince ilk akla gelen çorba, tarhanadır. Tarifi, bir çuval una ( Kalabalık hanelerde bütün kış hatta yazın da yenildiği için genelde bir çuval undan yapılır ) ,yoğurt, kıyma makinelerinde çekilen soğan, acı ve tatlı biber, nane ve maya katılarak tarhana hamuru yapılır. İki günde bir yoğrularak en az 15 gün bekletilir. Sonra hamurdan parçalar alınarak dökülür ve kırıklanır en son komşu, akrabanın toplanması ile oğulup elenir. (Dükkânlardan hazır da alınıyor artık). Henüz oğulmamış tarhana yaş halde iken tüketilmeye başlanır ve kurusuna göre çok daha lezzetlidir.

 

Uşaklılar tarhana çorbalarının diğer yörelerde yapılanlardan çok daha güzel olduğunu iddia ederler diğer yörelerde yapılanlar ile arasında bariz bir tat farkı vardır ayrıca Uşak tarhanası oldukça acı yapılır.Servis edilirken isteğe göre içine haşlanmış fasulye,nohut hatta artan bulgur pilavı konulduğu olur ayrıca yanına közlenmiş biberde eklenir.Pişirme önerisi olarak bolyon et tabletlerini kullanmak son yıllarda tavsiye edilmektedir.

 

Tarhanadan sonra evde yumurta, un, tuz yoğrulup tel şehriye gibi kesilen “fide” çorbası ünlüdür. Erişte kırıklarından pişirilen çorba da, şehriye diye anılır. Haşlanmış etin salçalı yağda pişirildiği “çerpleme”, ekmeğin “don yağı”da pembeleştirilip üstüne haşlanmış etin suyunun dökülüp, etinin yayıldığı “kapama”, kırda pişirilmesi gelenek olmuş “çölmek eti” de ünlü Uşak et yemekleridir. Şip böreği (ıspanaklı), gelin giden kıza tavuk ve baklavayla yolluk gönderilen tel böreği yanında katmeri (tahanlı, hahaşlı, peynirli) makbuldür. Ama peksimeti için eskiler der ki : “Bayramdan önce gül, tahanlı, haşaşlı peksimetler yapılır. Bunu fakiri, zengini yapar. Bayrama yakın Uşak çarşılarında peksimet kokusundan geçilmezdi.”

 

“Uşaklı dedikleri alacatene yedikleri, çok hoşuma gidiyor, galan dedikleri”. Kışın turşu , soğan, yazın salatayla yenen yemeğin yapımı çok kolay. Bakın bir Uşaklı teyze nasıl anlatıyor alacateneyi: “Soğanı yağla kavur, salça su koy. Mercimeği, bulguru ayıkla içine at. Tuz da at. Kaşık vurmadan pişer. Baktın pişti mi sofraya getir. Pişince kaşığın üstünde sallanmalı, koyuca olmalı. Ani bir misafir geldi mi Uşak’ta hemen alacatene yapılır. Üzerine de bir pelvaze (cevizli nişasta peltesi) yapıverirsin. Öğlen yenir, akşam dokunur..”(Ege Bölgesi Yemekleri) Bir de derler ki, adama karısı alacatene pişirmiş, adam pek beğenip “Hanım bunda ne var” diye sormuş. “Mercimek” yanıtını alınca, “Sen bunu duvarın kaşına ek” övgüsünü fısıldamış. Kadın akşama da mı pişirmiş de yemek dokunmuş, alacatenenin ölçüsü kaçınca yine sormuş: “Bu yemekte ne var?””Mercimek””Sen bunu cehennemin dibine ek!”

 

 

 

 

Tarhana Çorbası :

Malzeme olarak un, yoğurt, süt, kırmızı ve yeşil biber, nane, soğan, domates ve tercihe göre haşlanmış yoğurt veya fasulye belli oranlarla hazırlanır. Bir gün öncesinden hamur için maya hazırlanır. Hazırlanan maya un ile yoğrulurken, yukarıda sayılan malzemeler de ilave edilmek suretiyle, karışım hazırlanır. Belli bir kıvama gelen karışım, geniş kap,(Toprak çömlek veya leğen) içine konulur.15-20 gün bu kapta bekletilir. Bu arada 2 günde bir, hafif ıslatılmış elle karıştırılarak mayalanması sağlanır.

 

Çömlek Eti :

Parça etlerden yapılan bir yemektir. Özel olarak yapılmış bir çömleğin içine etler iyice yıkandıktan sonra yerleştirilir. İçine iki tane domates, yeşil bir tane soğan, acı tatlı karışık istenildiği kadar biber konur. Biraz salça, bir bardak su ilave edilir. Yeteri kadar tuz konup, çömleğin ağzı kalın bir kağıtla bağlanır. Üstüne bir kapak kapatılır. Mangala ateş yakılır, ateşin ortasına çömlek gömülür dibini tutmaması için arada bir sallayarak pişirilir.

Keşkek : Dövülmüş buğdaydan yapılan bir yemektir. Yıkanıp ayıklandıktan sonra ağır bir ateşte pişirilir. Pişmiş buğdaylar kabın içinde kepçeyle ezilir, kızartılmış tereyağı ilave edilir. Kıvamına gelince et suyu dökülerek servis yapılır.

 

Cendere Tatlısı :

Baklavalık undan yapılır, içine bir yumurta, biraz tuz, aldığı kadar su ile hamur yoğrulur. Nişasta ile un karıştırılır. Beze açılır. Küçük küçük açmak gereklidir. Üç dört beze bir araya getirilerek arasına ceviz dökülür, rulo yapılır. Kıvırcık olması için iki taraftan büzülür ve istenildiği ölçüde kesilir. Fırında kızartılarak üzerine ılık şerbet dökülür.

Ayrıca, ilimizde yukarıda saydığımız yemeklerden başka, alacatene, çingene böreği, bamya, arapaşı, cepleme, şehriye, makarna, tirit, katmer, bükme,peksimet, gibi yemekler belli başlı yemeklerimizdendir. Tatlı olarak cendere tatlısı, baklava,çekme helva, güllaç, sütlaç, köpük helva, kozlu helva, kırmızı helva, haşhaş sürtmesi, susam sürtmesi ve höşmerim yapılır.

 

 

 

Tahin Helva :

Günümüzde fabrikalaştırılmıştır. Küçük imalathanelerde yapılanları günlük yapım olduğundan tazelikten öte sıcak sıcak yenmesidir. Her kentte bulunandan farkı, çok tazeliği ve özel yapılanında glikoz bulunmasıdır.

 

Höşmerim :

Peynir tatlısıdır. Taze keçi peynirinden yapılır. İçerisine irmik katılmaz. Uşak’ın höşmerimine kaşığı dokundurunca höşmerim sakız gibi uzar.

 

 

 

Katmer :

Saç üzerinde tahinli ve haşhaşlı olmak üzere iki çeşit yapılır.Hamurun içerisine sonradan konan tahin hamuru tel tel yapar. Bugün için pastanelerde yapılan katmere hiç benzemez. Çünkü Uşak’lı katmeri en az 400-500 gr. hamurdan yapar. 20x20 cm.lik bir kare şekline getirerek saç üzerinde pişirir