Uşak coğrafi yapısı

[Φ _asi_]

COĞRAFİ YAPI

 

Uşak ili, Ege Bölgesinin İçbatı Anadolu bölümünde, Ege Bölgesi ile İç Anadolu bölgesinin birbirlerinden ayrıldığı İçbatı Anadolu eşiğinin bat kenarında, 38 derece 13 dakika ve 38 derece 56 dakika enlemleri ile 28 derece 48 dakika ve 29 derece 57 dakika boylamları arasında yer alır. Kuzeyde Kütahya, doğuda Afyon, güneyde Denizli ve batıda Manisa illeri bulunmaktadır. 5 341 km 2 alana sahip olan Uşak yüzölçümü itibariyle iller sıralamasında plaka numarası gibi 64. sıradadır. Ülke yüzölçümünün % 0.7 lik kısmını oluşturmaktadır.

 

Murat Dağı, Bulkaz Dağı ve Ahır Dağı ilin kuzey, kuzeydoğu ve doğudaki doğal sınırlarını oluştururlar. İl topraklarının batısı, Gediz vadisi ile Ege Bölgesine açılır. İl toprakları bir çok vadiyle yarılmış dalgalı yaylalar görünümündedir. Bu yaylalar kuzeydoğudan güneybatıya doğru alçalarak bazı kesimlerde hafif dalgalı bir görünüş alırlar.

 

İl arazisi genel olarak dalgalı plato görünümündedir. Kuzey ve doğu kesimleri dağlık, güney ve batı kesimleri ise ovalar ve dalgalı arazilerden oluşmaktadır. İl topraklarının % 57,5i platolardan, % 37 si dağlardan ve % 5.5 i de ovalardan meydana gelmektedir.

 

Zengin bir bitki örtüsü, sıcak-soğuk su kaynakları ve doğal güzelliğe sahip olan Murat Dağının zirvesini 2309 metre yükseklikte bulunan Kartaltepe oluşturmaktadır. Zirve noktası Kütahya ili sınırları içinde bulunan Murat dağı’nın Uşak sınırları içersinde kalan tepelik alanlarının ortalama yükseltisi 1500 m. civarındadır.

 

Bulkaz Dağı, Sivaslı ilçesinin doğu ve güneydoğusunda bulunmaktadır. Zirve noktası 1930 m. de bulunan dağın yapısında kireçtaşları hakim durumdadır. Kabaca kuzey-güney istikametinde uzanan Bulkaz Dağı, aynı zamanda Uşak-Afyon illerinin doğal sınırını oluşturmaktadır. Zengin su kaynaklarına sahip olan dağ, bitki örtüsü bakımından fazla zengin değildir.

 

 

a) DAĞLAR

 

Dağlar il alanının kuzey-kuzey-doğu ve iç kesimlerinde kümelenmiştir. İlin % 37’sini kaplayan dağlık alanlar kapladığı alan itibariyle platolardan sonra ikinci sırada yer almaktadır.

Muratdağı : Uşak ile Kütaha sınırı boyunca uzanan dağ’ın bir kısmı il sınırları içerisinde kalmaktadır. Yüksekliği 2309 metreyi bulan Muratdağı zengin bir orman örtüsü ile kaplıdır. Doğusunda 1644 metre yükseklikte olan Tahtalı Tepe bulunmaktadır.Murat dağı’ının Kütahya sınırları içinde kalan kesiminde kaplıcalar, yaylalar ve zengin su kaynakları bulunmaktadır. Engin bir floraya sahiptir. Kayak merkezi olabilir.

 

Bulkaz Dağı :

Sivaslı İlçesi’nin doğusunda bulunan bu dağın yüksekliği 1990 metreyi bulmaktadır. Dağda zengin su kaynakları bulunmaktadır. Av turizmi için ideal bir yapısı vardır. Çevre Orman İl Müdürlüğünün bir projesi mevcuttur.

 

Ahır Dağı :

Afyon-Kütahya sınırını oluşturan bu dağın bir kısmı ilimiz sınırları içerisinde kalmaktadır. Yüksekliği 1915 metreyi bulan bu dağda Kartal ve Sümbüllü tepelerinde zengin ormanlar yer almaktadır.

 

Elma Dağı :

Yüksekliği 1805 metreyi bulan Elma dağı merkezin kuzeyinde yer almaktadır. Geniş otlak ve yaylalarla kaplıdır.

 

 

b ) YAYLALAR VE OVALAR

 

Uşak ilinin en önemli ovaları Büyük Menderes’in kollarından olan Banaz Çayı etrafında gelişen Banaz Ovası’yla, bunun batısındaki Uşak ovasıdır.

 

Uşak Ovası :

Adını kenarında kurulu bulunan Uşak şehrinden alan bu ova doğu ve batı istikametine uzanmaktadır.

 

Bu ovanın tabanı kalın bir alüvyon tabakasıyla örtülüdür. Kuzey ve doğu kenarı aniden yükselir. Güney yükseltisi 100 m.yi bulan taraça halindeki bir tepeyle çevrilmiştir. Uzunluğu 12.km.olan bu ovanın alanı 55.000 dekar kadardır. Bu ovanın uşak ekonomisindeki önemi büyüktür.

 

Banaz Ovası :

Adını üzerinde kurulduğu Banaz ilçesinden alan bu ova kuzeydoğudan güneybatıya doğru uzanır. Alanı 65.000 dekardır. Düz bir ova olup ortasından Banaz çayı geçmekte ve araziyi verimli bir hale getirmektedir.

 

Yaylalar :

 

Uşak merkez ve Banaz ilçelerinin kuzey hudutları içinde kalan 1200-1800 metre yüksekliğindeki murat dağı eteklerinde, batıda ise, 1050-1150 metre yüksekliğindeki itecik dağı eteklerinde iyi otlak karakterinde yüksek yaylalar bulunmaktadır. Banaz ilçesinin doğusunda bulunan Ahır dağı uzantılarında da yüksek kaliteli otlaklar mevcuttur.

 

c) AKARSULAR VE GÖLLER

 

Akarsular:

İlimizde iki önemli akarsu bulunmaktadır. Bunlar, Büyük Menderes’in kolu olan Banaz çayı ile Gediz Irmağıdır. Bu akarsular ilin kuzeyindeki dağlık kesimden doğmaktadır.

 

Banaz Çayı :

Büyük menderes’in yukarı havzasından doğan bu çay, ilin en önemli akarsuyudur. Bu su, Murat dağından doğar. Genel olarak kuzey-güney doğrultusunda akarak denizli ilinde Büyük menderes’e karışır. Banaz çayı’nın Murat dağı’ndaki kaynağından büyük Menderes’e ulaştığı noktaya dek uzunluğu 165 km.dir.

 

Kuzeydoğu güneybatı doğrultulu Kasura deresi ile kuzey-güney doğrultulu Kocadere’nin birleşmesi ile oluşan Demirciler Deresi, Banaz çayı’nın en önemli koludur.

 

Gediz Irmağı :

Murat ve eğriöz dağlarından doğan Gediz Irmağı, Uşak’ın bir başka önemli akarsuyudur. Akarsuyun kimi küçük kaynakları il merkezindedir. Irmağın, kaynağını aldığı Muratdağı’ndan denize döküldüğü noktaya dek toplam uzunluğu 401 km.dir. Uşakta’ki en önemli kolu Karabol deresidir.

 

Doğal Ve Yapay Göller Uşak il merkezinde büyük barajlar bulunmamakla beraber, daha çok sulama amaçlı göletler vardır.

 

Göğem Göleti :

Uşak-Ankara yolu üzerindeki, göğem yol ayrımından 7 km. içeride bulunan bu gölete asfalt bir yolla ulaşılmaktadır. Göletin çevresi ormanlıktır. Gölet çevresinde bulunan özel mülkiyetteki arazilerde ikinci konut gelişmesi gözlemlenmektedir.

 

Eşme-Takmak Göleti ve Sulaması :

Eşme ilçesi takmak köyünde bulunan bu gölet 280 ha. Arazinin sulanması amacıyla 21 m. Yüksekliğinde 3 hm3. depolama hacmindeki Takmak Göleti inşa edilmiştir. Takmak ve çevre köylerin içme suyu ihtiyacı dipsavak çıkışından su tahsisi de yapılmaktadır.

 

Eşme Üçpınar Göleti ve Sulaması :

Üçpınar göleti Eşme ilçesinin kuzeyinde caberdamı mevkiinde çiftlik deresi üzerinde yer almaktadır. Yüksekliği 27 m. Ve 5,3 hm3. depolama hacminde olan bu gölet 242 ha. alan sulamaktadır.

 

Merkez Karaağaç Göleti ve Sulaması :

Merkez ilçe karaağaç köyünde 20 m.yüksekliğinde, 1,4 hm3. depolama hacminde 164 ha.alanı sulayacak olan göletin inşaatına 1993 yılında başlanmıştır.

 

Eşme Karaahmetli Göleti ve Sulaması :

Eşme ilçesi karaahmetli köyünde 15 m.yüksekliğinde 0,16 hm3. depolama hacminde 18 ha.alanı sulayacak gölet inşaatı 1993 yılında tamamlanmıştır.

 

Merkez-Mesudiye- Altıntaş Göleti ve Sulaması :

Merkez Altıntaş köyünde 39 metre yüksekliğinde, 2,8 hm3. depolama hacmindeki gölet inşaatı 1997 yılında tamamlanarak 350 ha.alan sulamaya açılmıştır.

 

Eşme-Güneyköy Göleti ve Sulaması :

Eşme ilçesi Güneyköy’de talvegten 17,6 m.yüksekliğinde, 0.364 hm3. depolama hacmindeki gölet inşaatı 1997 yılında tamamlanarak 45 ha. arazi sulamaya açılmıştır.

 

Eşme Ahmetler Göleti ve Sulaması :

Eşme ilçesi Ahmetler köyünde talvegten yüksekliği 16.5 ve 0,45 hm3. depolama hacmine sahip gölet 1999 yılında tamamlanarak 67 ha. arazi sulamaya açılmıştır.

 

Banaz Yazıtepe Yer altı Suyu Sulaması :

Banaz ilçesi yazıtepe köyünde 80 ha. arazinin sulanması amacıyla 3 adet yer altı kuyusu açılarak 2000 yılında hizmete girmiştir.Bütün bu göletlerden başka Merkez Sorkun Göleti, içme ve kullanma suyu amacıyla yapılmıştır. Ayrıca, bu göletlerden başka uygulama programında olan DSİ tesisleri bulunmaktadır.

 

Küçükler Barajı ve Sulaması :

Banaz ilçesindeki murat dağı eteklerinde ve Gediz Nehri havzası sınırları içinde kalan bu baraj uşak ilinde depolama ve sulama alanı açısından en büyük tesistir. Küçükler Barajı hem içme hem de sulama suyu sağlanması amacında sahiptir. Baraj ile Uşak il merkezine yılda ortalama 6,4 hm3.içme suyu sağlanacak ve Ayrancı ovasında 1604 ha.arazi sulamaya açılacaktır.Yüksekliği 35,3 m. Yükseklikte olan Küçükler barajı zonlu dolgu tipinde bir barajdır. Baraj inşaatına 1995 yılında başlanmış olup, derivasyon kondüvisi ve baraj gövdesi tamamlanmıştır.

 

Banaz Kozviran Göleti ve Sulaması:

Banaz ilçesinde Banaz çayının kolu üzerinde bulunan bu gölet 38.m.yüksekliktedir. Kozviran göleti ile 2,25 hm3. su depolanacaktır. Bu gölet 2000 yılında tamamlanmış ve su tutulmuştur.Halen yüksek basınçlı borulu tipi olan sulama şebekesi inşaatına devam edilmektedir.

 

Eşme İsalar Göleti ve Sulaması :

Eşme ilçesinde Gediz havzası sınırları içersinde bulunan İsalar göleti ile 88 ha. arazinin sulanması amaçlanmıştır.Zonlu toprak tipindeki gölet 27,5 m.yüksekliktedir. Bu gölet ile 0,67 hm3. su depolanacaktır.

 

Banaz Ahat Göleti ve Sulaması :

Banaz ilçesinde banaz çayı kolu üzerinde bulunan bu gölet ile 88 ha. arazinin sulanması amaçlanmıştır.Zonlu toprak tipindeki gölet 35 m. yüksekliktedir. Ahat göleti ile 3.05 hm3. su depolanacaktır.