Hasan Süzer Etnografya Müzesi

[Φ _asi_]

HASAN SÜZER ETNOGRAFYA MÜZESİ

 

 

 

Dar sokaklar, kesme taş duvarlar ve kiremitli kırma çatılı evleriyle Antep'in eski kent dokusunun en iyi görülebildiği, Bey Mahallesi Hanifioğlu Sokak'ta yer alan Antep evi, geçen asrın başlarında inşa edilmiştir. Daha sonra birkaç defa el değiştiren bina, 1985 yılında çok harap bir vaziyette iken işadamı merhum Hasan SÜZER tarafından satın alınmış, restorasyonu tamamlandıktan sonra "Hasan Süzer Etnoğrafya Müzesi" olarak kullanılmak şartıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı'na bağışlanmış ve Gaziantep Müzesi'nde bulunan Etnoğrafya bölümü bu binaya taşınarak Konak-Müze tarzında tanzim edilmiştir.

 

Teşhirinde ziyaretçilere eski zamanlardaki Antep halkının ev yaşantısı ve etnoğrafik yapısı mankenlerle çarpıcı olarak sergilenmektedir. Üstü kiremitli kırma çatıyla örtülü olan bina ana kaya içine oyulmuş mahzen üzerine 3 kattan oluşmakta, ikisi ana yola, diğeri ara sokağa açılan üç giriş kapısı bulunmaktadır. Ön cephedeki işlemeli büyük kapıdan "hayat" adı verilen orta bahçeye, küçük kapıdan ise "selamlık" denilen bölüme geçilmektedir. Hayatın güneydoğu köşesinde; üst katında oturma odası, alt katında ocaklık ve tuvaletin yer aldığı iki katlı müstakil bir bina daha yer almaktadır. Bu bölüm evin hizmetkarları tarafından kullanılmıştır. Hayat, ince bir taş işçiliğinin eseri olan renkli taşlarla kaplanmıştır.

 

Yumuşak kalker ana kayanın oyulmasıyla zemin katın altına yapılan Bodrumlar ; birinden diğerine geçilen iki ayrı mekandan ibaret olup, ikisi arasında yaklaşık 2 metre kot farkı mevcuttur. Bir zamanlar ev sahibinin develerinin barındığı mağara görünümündeki bodrum katta, pekmez ve zeytinyağı depolamaya yarayan küpler, erzak depolamaya yarayan bölümler ve su kuyusu bulunmaktadır.

 

Zemin katta; sabahın ilk ışıklarının aydınlattığı İş Odasında ipek üzerine çeşitli çiçek desenleriyle gergef işleme, ahşap tezgahında çıkrık çevirme ve gergahta ipeği germe çalışmaları mankenlerle canlandırılmıştır. Günümüzde artık kullanımı sona ermekte olan Antep'in bazı el sanatları bu oda da sergilenmektedir.

 

 

Kış güneşinden en fazla faydalanan evin güneye dönük odası, işlevine uygun şekilde, tandır odası olarak düzenlenmiştir. Bu oda da anne, baba ve iki çocuğuyla tandır etrafında sohbet etmesi mankenlerle canlandırılmıştır. Antep evlerinde eskiden, tandır olarak adlandırılan, odanın merkezinde, içinde közler olan gömme bir taş ocak üzerine konan bir kürsü ve onun üzerine örtülen geniş bir yorgandan oluşan ısınma sistemi mevcuttu. Aile fertleri közün sıcağıyla ısınan yorganı üzerlerine örterek ısınırdı. Anlatılan masallarla, hikayelerle ve yenilen kuruyemişlerle tandır keyfi bir başka olurdu.

 

İş odasının bitişiğindeki ocaklık, sabah güneşinin ilk doğduğu mekanlardan biriydi. Eski antep yaşantısında güneşin ilk ışıklarına karışan güvercin sesleriyle uyanılır ve kahvaltı hazırlığı başlardı. Ocaklık kahvaltı ekmeğinin hazırlandığı yerdi. Bu odada, hamurun yoğrulması, ekmeğin açılması ve ateş üstündeki saça konulması mankenlerle anlatılmıştır. Ekmeğin kahvaltı sofrasına ulaşan safhalarını gösteren bu mankenlerin yanı başında, yayık yayan evin genç kızı görünümünde bir de manken mevcuttur.

 

 

Birinci kata ev içinden ulaşılan merdivenin sağında hamam yer alır. Türk hamamı özelliklerini taşımakta olup, döşeme altından geçen buhar vasıtasıyla ısıtılması sağlanmıştır. Hamamda, kırmızı peştamallı elinde kesesiyle küçük kızını yıkayan anne mankenle canlandırılmıştır. Burada, banyoda kullanılan kurna, hamam tasları, kemik tarak ve sabunluk da teşhir edilmektedir.

 

 

Avlunun doğusunda, bir kaç basamakla çıkılan elti odası yer alır. Bu oda, kardeş hanımlarının boş zamanlarını geçirdikleri bir mekandır. Evin yemek ve temizliği sonrasında eltiler bu odada nakış işler, sohbet eder ve içtikleri kahve sonrası fala bakarak hoş zamanlar geçirirlerdi. Ahşap kaplamalı, gömme dolaplı bu odada sedef işçiliğinin güzel bir örneği olan konsol teşhir edilmektedir.

 

 

Birinci kata hem ocaklığın yanında hem de avludan merdivenlerle ulaşılırdı. Gelin ve kayın valide odalarının arasında sofa mevcuttur. Sofa da taş işçiliği ve boyalı tezyinatı çeken bir çeşme yer alır. Eskiden oda içinde kalmaktan sıkılan ev halkı bu sofaya çıkar temiz hava ve kırılan güneş ışıklarıyla rahatlar ve hayatın (avlu) hoş manzarasıyla rahatlardı.

 

Sofadan, gelin odasına ulaşılır. Bu odada Antep'in geleneği olan çeyizler teşhir edilir. Nakış işi ağırlıklı çeyizlerde genel olarak Antep işi nakışlar kullanılmıştır. Ayrıca kız evinden çeyiz olarak getirilen yorgan, döşek ve yastıkları bu odada bulunur. Çeyiz hazırlamanın Antep geleneğinde önemli yeri vardır. Kız çocuğu daha bebekken anne ve anneannesi tarafından çeyizi de hazırlanamaya başlanır.

 

 

Gelin odasının karşında kayınvalide odası bulunur. Antep evlerinde kayınvalide odası evin en büyük odası olup misafirler bu odada ağırlanırdı. Evin büyükleri bu odada otururken gelin ve kızlar hem evin büyüklerine hem de gelen misafirlere bu odada hizmet ederlerdi. Oda çepeçevre gömme dolap ve camekanlarla kaplanmıştır. Camekanlar da kahve takımı ve cam eşyalar bulunurdu.

 

 

Sofadan iç merdivenle 2. kata ulaşılır. Solda mutfak yer alır. Raflarında bakırdan yapılmış tabaklar, kazanlar, tavalar ve taslar (kase) dizilidir. Yemek kültürünün Antep'te oldukça eski bir tarihi vardır. Yolların kesiştiği noktada yer alan Antep'te kültürlerin harmanlaşmasıyla oluşan geniş bir yemek çeşidi ve damak zevki de meydana gelmiştir. Bu sebeple oldukça lezzetli Antep yemekleri mevcuttur.

 

 

Mutfağın bitişiğinde, Etnografya müzesine adını veren Hasan SÜZER ailesinin odası yer alır. Burada kendisini, anne ve babasını canlandıran mankenler bulunur. Bu odadan terasa geçişi sağlayan güvercinlik olarak adlandırılan camekanlı bölüm bulunmaktadır. Antepevlerinin çoğunda güvercinlikler yer alır. Ev mimarisinde güvercinlere bu denli özenle yer verilmesi Anteplilerin hayvan sevgisini göstermektedir.

 

 

Mutfağın önünden geçilerek balkona ulaşılır. Balkona açılan ilk odada kurtuluş savaşında, Antep'e Gazi'lik ünvanını verilmesine vesile olan gazi ve şehitlerin resimleri bulunur. İkinci odada ise bu gazi ve şehitlerin Antep muhasarasında kullandığı malzemeler bulunmaktadır.

 

Camekanlı odadan, güvercinliğin altından geçilerek terasa ulaşılır. Burada kırmızı çatılı, kesme taş duvarlı evlerin arasından fışkıran yeşillikleri seyrederek günün yorgunluğu atılırdı. Yazın sıcak akşamlarında terasın serinliğinde, yıldızların altında ve komşu evlerden yankılanan Antep türkülerini dinleyerek ailece vakit geçirilirdi.