Siirt yöresel halk oyunları

[Φ _asi_]

HALK OYUNLARI

 

Şeyhani Oyunu :

Bu oyunun bir başka adı da “Saygı Oyunu”’dur. Oyunda eğilip kalkmaların, din adamlarının önünde, onlara saygı göstermek amacıyla yapılan hareketler anlamına geldiği ifade edilir.

 

 

Govent Oyunu :

Siirt’te oynanan bir karşılamadır. “Go” ezgi söylemek, “Vent” beraber demektir. Govent’in karşılığı ise “Beraber söylenen ezgi ve oyun” demektir. Bu oyunda hem solo hem de koro tarafından türküler söylenir. Daha çok düğünlerde oynanan bu oyunlarda kız ve erkek tarafları karşı karşıya dizilirler. Her düğünde “Govent” denilen oyundan sonra “Sergovent” denilen ve sırayı yöneten halaybaşı niteliğindeki kişinin yönetiminde halaylar, sıra ve halka halayları olarak oynanır.

 

 

Mirani, Şeyhani, Girani, Botani, Garzani, Çaçani, Hırpani, Roşkani Halayları :

İki tarafın başında birer “Sergovent” adı verilen baş çekeni vardır. Erkek tarafının sergoventi, erkeği öven bir ezgi söyler. Son kısmını topluluk tekrar eder. Aynı şey kız tarafının sergoventi tarafından, kızı övmek amacıyla yapılır. Ezgi aynı kalır, sözler değişir. Güfteler irticali olarak düzenlenmektedir. Tekrarlar sergovent dinlenerek yapılmaktadır. Bunlar toplu olarak oynanan halaylardır. Dizilişler karşılıklı sıra halınde olup, sıraların hareketleri öteki sıralara yaklaşarak ve uzaklaşarak yapılır, Ellerin serçe parmaklarının kenetlenmesi suretiyle yarı bağlantı sağlanır. Sonra öteki oyunlara geçilir. Oyunlar tür olarak genellikle halay şeklindedir.

 

 

Karakıştani Oyunu :

Bu oyunda avuçlar karşılıklı olarak karşıdaki oyuncunun avucuna vurulur. Karşılama oyunu iki bölümden oluşur. Birinci bölümü ağırdır. Bu bölüme “Girani” denir. İkinci bölümü ise hızlıdır. Bu hızlı bölüme de “Süvik” adı verilir. Halay türündedir.

 

 

HALK OYUNLARI KIYAFETLERİ

 

Siirt yöresinde giyilen ve halk oyunları kıyafeti olarak kullanılan değişik tür ve şekillerde giysiler bulunmaktadır. Bu giysi ve kıyafet çeşitlerini iki ayrı bölümdü ele almak gerekir:

 

Siirt Merkez ve Batısını İçine Alan İlçe ve Köylerinde Kullanılan Halk Oyunları Giysileri :

 

Bu giysiler aynı zamanda günlük giysi olarak da kullanılmaktadır. (Kurtalan, Baykan, Aydınlar ve Şirvan İlçe Merkezleri ve Köyleri.)

 

Kadın Giysisi

1- Üste Giyilenler :

a- Hırka, yelek, cepken,

b- Entari (fistan, çemçem, ince elbise),

c- Kuşak veya gümüş kemer,

d- Levendi (ter bezi) şerit şeklinde (10 Cm),

 

2- İçe Giyilenler :

a- İç gömleği (kiras),

b- İç donu, şalvar,

 

3- Başa Giyilenler :

a- Tülbent,

b- Mendil (temesi),

c- Kuşak (ince, renkli bir veya iki yazma bağlanır.),

 

4- Ayağa Giyilenler :

a- Yün çorap,

b- Deri yemeni,

c- Yarım çizme (mesh şeklinde pek kullanılmamaktadır.)

 

Hırka, yelek ve cepken gibi giysiler süet ve parlak düz kadife kumaşlardan yapılmaktadır. Üzerleri de sim ile başka türdeki değişik yün ve renkli ipliklerle süslenmektedir. “Çemçem” diye adlandırılan iç elbiselerin üzerine giyilen bu tür giysiler, ince ve parlak bir kumaş türünden yapılmaktadır. Özellikle çok sıcak havalarda giyilmektedir. Diğer kalın türden olan fistan ise soğuk mevsimlerde giyilmektedir. Basma, pazen ve kadifeden de yapılanları vardır. Kuşaklar ise genelde yünlü veya pamuklu dokumadan yapılmakta ve çoğunlukla püsküllü olarak üretilmektedir. Yün çoraplar elde yapılmaktadır. Renkli yün veya orlon türünden iplikle süslenmektedir.

 

Aksesuar olarak da başa dizili altın, boyuna gerdanlık, bele gümüş kemer ile hayıl, hızma, halhal gibi takılar da takılabilir. (maddi duruma göre.)

 

 

Erkek Giysisi

1- Üste Giyilenler :

a- Yelek,

b- Şalvar,

c- Kuşak (püsküllü),

 

2- İçe Giyilenler :

a- Hakim yaka gömlek,

3- Başa Giyilenler :

a- Külah, takke,

b- Püsküllü camedan,

 

4- Ayağa Giyilenler :

a- Yün Çorap,

b- Deri yemeni, kundura (ayakkabı),

 

Şalvar ve yelek, kabardin kumaştan yapıldığı gibi diğer kumaşlardan da yapılabilmektedir. Gömlek ise Osmanlı Yaka ve genelde beyaz renkteki keten ve benzeri kumaştan yapılmaktadır. Başa takılan külah veya takkenin etrafına püsküllü bir mendil, kuşak şeklinde sarılarak bir parçası kuyruk şeklinde bırakılır. Aksesuar olarak da pazubant, kama, hamayıl ve maddi duruma göre kordonlu saat veya köstek takılabilir. Ayakkabının ise deriden ve az topuklu olanı tercih edilmektedir.