Tekirdağ Çeşmeleri

[Φ _asi_]

Tekirdağ Çeşmeleri

 

Tekirdağ’da akarsuların çok sayıda olmasından ötürü XIX. yüzyılın başlarından itibaren halkın yararlanabilmesi için caddelere, cami avlularına ve meydanlara çeşme ve şadırvanlar yapılmıştır. Ancak bu çeşmelerden 1945–1946 yılları arasında yol açılması nedeni ile birçoğu yıkılmıştır. Mahmut Sümer Tekirdağ’ın Eski Günleri isimli kitabında yok olan bu çeşmelerin 82 adet olduğu belirtmiştir.

 

Tekirdağ çeşmeleri yerel çeşmeler, cami çeşmeleri, şadırvanlar, oda çeşmeleri ve sebiller olarak gruplara ayrılmaktadır. Günümüzde Tekirdağ il merkezinde, Meydan Şadırvanı, Çiftlikönü meydan Şadırvanı, Şehitler Anıt Çeşmesi, Hacı Çeşmesi, Sururi Ağa Çeşmesi, Meydan Çeşmesi, Şabanoğlu Ç:eşmesi, Rakoczi Çeşmesi, Yusuf Ağa Çeşmesi, Tavanlı Çeşme, Kuru Çeşme, Solak Çeşme ve Meydan Çeşmesi iyi bir durumdadır.

 

 

MEYDAN ŞADIRVANI (Merkez)

 

Tekirdağ il merkezinde, Muratlı Caddesi ile Kolordu Caddesi arasında bulunan bu çeşme Rüstem Paşa Hamamı’nın önünden 1948 yılında buraya nakledilmiştir.

 

Çeşme dikdörtgen mermer bir duvar içerisinde beyaz mermerden sütun şeklindedir. Kitabesinden Ahmet Bey adına Cağalızade tarafından h.1103 (1691) yılında yaptırılmıştır. Kitabesi sülüs yazı ile yazılmıştır:

 

“ Ruh-ı Ahmed Bey için yaptı bu dılcû çeşmeyi

Ol Cağalı-zâde ıbrahim Bey Zat-ı hasen

Lûlesi işrâb idüp atşâne der tarihini

Gel gel iç mâ-ı hayât olsun bu ceyyid çeşmeden

h.1103 (1691)”

 

Çeşmenin iki yüzünde yuvarlak kemer içerisine musluklar yerleştirilmiştir. Bunun üzerindeki bölüm mukarnas dizili bir şeritten sonra dilimli bir kubbe ile sona ermektedir.

 

 

 

SAHİL ŞADIRVANI (Merkez)

 

Tekirdağ il merkezinde İskele Caddesi ile Londra asfaltı arasındaki yeşil alanda bulunan bu çeşme daha önce Havra yönünde iken, buradan sökülmüş bugünkü yerine yerleştirilmiştir. Kitabesinden öğrenildiğine göre çeşme h.1273 (1856) yılında yapılmıştır.

 

Kitabe:

 

“Zeki şâdırevandır ki revân bahşây-ı atşandır

Zülâl-ı neş'esi âb-ı hayat ile birâderdir

Dil-ı nâme-siyâhan gibi bünyâdı yıkılmışken

Suyun buldurdu ol zat cün tenemkârene serverdir

h.1273 (1856).”

 

Çeşme beyaz mermerden, dikdörtgen bir mezar taşı görünümündedir. Musluğunun üzerinde kitabesi bulunmaktadır. Çeşme dilimli bir kavuk şeklindeki külahla sona ermektedir.

 

 

 

ŞEHİTLER ANIT ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Tekirdağ il merkezinde, Tekirdağ’ın fethi sırasında şehit düşenler anısına Tekirdağ Belediyesi tarafından 1949 yılında yaptırılmıştır. Aynı zamanda bir anıt olan bu çeşmenin arkasında da şehitlere ait bir mezarlık bulunmaktadır.

 

Yüksek mermer bir kaide üzerindeki bu çeşmeye Belediye tarafından bir kitabe yerleştirilmiştir.

 

Kitabe:

 

“Sayın Ziyaretçi. Burası Tekirdağ'ımızın fethinde kanını canını feda eden kahraman şehitler

mezarıdır. Üstünde yaşadığın toprak onların armağanıdır. Bunların aziz ruhlarını taziz

ediniz 1949 Tekirdağ Belediyesi.”

 

 

 

TAVANLI ÇEŞME (Merkez)

 

Tekirdağ il merkezi, Eski Cami Mahallesi Hastane Bayırı’nda bulunan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre Mehmet Ağa isimli bir kişi tarafından yaptırıldığı anlaşılmaktadır. Kitabesinden yapım tarihi okunamamıştır.

 

Çeşme kesme taştan dikdörtgen biçimde yapılmıştır. Çeşmenin üzerini dışarıya çıkıntılı bir saçak çevirmektedir. Cephesinde üçgen şekilli bir niş, bunun içerisinde de kitabe ve musluk bulunmaktadır. Önüne büyük ölçüde bir yalak taşı yerleştirilmiştir. Çeşme çeşitli zamanlarda yapılan onarımlar nedeniyle özelliğinden tamamen uzaklaşmıştır.

 

 

 

HÜSREV KETHÜDA ÇEŞMESİ (Malkara)

 

Tekirdağ ili Malkara ilçesinde Cami-Atik Mahallesi’nde bulunan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre; Hüsrev Kethüda h.971 (1564) yılında yaptırmıştır. Çeşme aynı zamanda bulunduğu yerden ötürü Cami-i Atik (Eski Cami) Çeşmesi olarak da tanınmaktadır. Çeşme arkasındaki bir evin duvarına dayalıdır.

 

Kitabe:

 

"Cümlelere mülk verir kam kar

Hüsrev ü bal itikat namdar

Sahib-ı hayrat Hüsrev Kethüda,

Kim cihan kıldı serbeser ihya,

Ehli diller cem olup tarihini

Kim içerse, nuş-u canlar dediler. Sene 971 (1564).”

 

Çeşme kesme köfeki taşından dikdörtgen olarak yapılmıştır. Ayna taşının bulunduğu bölüm kırık sivri kemerli bir niş içerisine alınmıştır. Nişin içerisine kitabe ve musluk yerleştirilmiştir. Önünde büyük bir yalak taşı bulunmaktadır.

 

 

 

 

BAŞÇEŞME (Malkara)

 

Tekirdağ ili Malkara ilçesinde, Camiatik Mahallesi Başçeşme Sokağı’nda bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre; Ahmet Paşa tarafından h.953 (1546) yılında yaptırılmıştır.

 

Değişik zamanlarda yapılan onarımlarla özelliğinden büyük ölçüde uzaklaşmıştır. Bugün kesme taştan dikdörtgen planlıdır. Sivri kemerli bir niş içerisine musluk yerleştirilmiştir. Çeşmenin iki yanına duvar uzantıları eklenmiştir. Bunlar geç dönemde yapılmıştır.

 

 

 

MERMER ÇEŞME (Malkara)

 

Tekirdağ ili Malkara ilçesi Hüseyin Köse İlköğretim Okulu’nun yanında bulunan bu çeşme, Şahin yolu üzerinde iken sökülerek bugünkü yerine nakledilmiştir. Çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre, Hüsrev Kethüda tarafından h.979 (1572) yılında yaptırılmıştır.

 

Evler arasına sıkışmış olan çeşme mermerden dikdörtgen planlı olup, üzeri çatı ile örtülüdür. Bu çatının silmelerinin bir kısmı günümüze gelememiştir. Sivri kemerli niş içerisinde kitabe, musluk ve yalak taşı bulunmaktadır. Günümüzde kullanılmamaktadır.

 

 

HACI ÇEŞMESİ (Merkez)

 

Tekirdağ il merkezi Aydoğdu Mahallesi, Hacı Çeşme Sokak ile Çarıkçızade Sokak ortasında bulunmaktadır. Kitabesinden öğrenildiğine göre Hacı Haseki Ağa tarafından h.1133 (1720) tarihinde yaptırılmıştır.

 

Kitabesi:

 

“Hacı Haseki Ağayı muhterem

Bir böyle hayra kıldı muvaffak bî

ıcra-yı ab-ı nabı mahallinde eyledi

Yaptı bu aynı teşnelere bahş edüp safa

Gösterdi çeşme hüsn-ı nazârla nizamını

h.1133 (1720).”

 

 

HACI MEHMET AĞA ÇEŞMESİ (Malkara)

 

Tekirdağ ili Malkara ilçesinde, Hükümet Konağının yanında bulunan bu çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre Hacı Mehmet Ağa tarafından h.1147 (1735) tarihinde yaptırılmıştır.

 

Çeşme kesme taştan dikdörtgen planlı olarak yapılmıştır. Sivri kemerli nişi içerisinde ayna taşı ve yalak taşı bulunmaktadır.

 

 

FATİH CAMİ ÇEŞMESİ(Çorlu)

 

Tekirdağ ili Çorlu ilçesinde Fatih Camisi’nin yanında bulunan bu çeşmenin kitabesi günümüzde okunamayacak kadar harap durumda olduğundan, yapım tarihi ve banisi kesinlik kazanamamıştır. Yanındaki Fatih Camisi’nin de kitabesi bulunmamaktadır.

 

Çeşme klasik Osmanlı çeşme mimarisi üslubunda yapılmıştır. Düzgün kesme taştan yapılmış olan çeşme dikdörtgen planlı, sivri kemerli bir niş içerisinde ayna taşı yerleştirilmiştir. Ayrıca bir silme ile dış cephesi çevrelenmiştir.

 

Çeşme günümüzde iyi bir durumdadır.

 

 

 

ÇENGELLİKÖY MEYDAN ÇEŞMESİ

 

Tekirdağ Çengelliköy Meydanı’nda bulunan bu çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre Selamizade Ali Efendi tarafından h.1190 (1776-1777) yaptırılmıştır.

 

Çeşme moloz taştan yapılmış, üzeri düz bir silme ile sınırlandırılmıştır. Ayna taşı ve yalaktan meydana gelen çeşmenin üzerinde kitabesi bulunmaktadır. Ancak bu kitabenin bazı yerleri okunamamıştır. Yörede araştırma yapan İsmail Hakkı Kurtuluş’tan öğrendiğimiz kadarı ile çeşmenin kitabesi şöyledir:

 

“Sahibu el hayrat

........el-derecad

Selamizade Ali Efendi

Sene 1190 (1776–1777)”

 

Çeşme günümüzde harap bir durumdadır.

 

 

GAZİKÖY ÇEŞMESİ (Şarköy)

 

Tekirdağ ilçesi Gaziköy’de bulunan bu çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre Davud bin Abdullah tarafından h.992 (1584) yılında yaptırılmıştır.

 

Çeşme kesme taştan, enine dikdörtgen plan düzeninde yapılmıştır. Ayna taşı sivri bir kemer içerisine alınmıştır. Aynataşının üzerine iki satırlık kitabe yerleştirilmiştir.

 

Kitabe:

“Sahibu’l hayrat Davud bin Abdullah

Fi 5 Şaban Sene 992 (1584)”

 

Çeşme günümüzde kullanılmaktadır.

 

 

BARBAROS ÇEŞMESİ

 

Tekirdağ, Barbaros’a giden yol üzerinde bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre; Tüfengçizade Hacı İbiş Ağa tarafından Kerbela’da şehit olan Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’in ruhu için yapılmıştır.

 

Kitabesi;

 

“Şad ola ruh-ı Hasan ile hem Hüseyini Kerbela

Sahib el-hayrat tüfengçizade el-hac İbiş ağa”

 

Çeşme mermer ve devşirme parçalardan dikdörtgen plan düzeninde yapılmıştır. Niş içerisindeki sivri kemerli ayna kısmı oldukça derindir. Nişin üst kısmına yakın yerlerde sağ ve solda bir vazodan çıkan çiçek motifleri görülmektedir. Kemerin üzerindeki bazı yazı izleri görülüyorsa da İ. Hakkı Kurtuluş bunların okunamayacak kadar bozuk olduğunu ileri sürmüştür.

 

 

NAMAZGAH ÇEŞMESİ ( Keşan)

 

Tekirdağ, Keşan ilçesi Erikli’ye 1.5 km. uzaklıkta bulunan bu çeşme bir namazgaha aittir. Kitabesinden öğrenildiğine göre Hz.Hasan ve Hz. Hüseyin ruhu için ismi bilinmeyen bir hayırsever tarafından h.1151 (1738–1739) da yaptırılmıştır.

 

Kitabe:

 

“Hüseyin ile Hasan ruhın bir ehli-i hayr kıldı şad

Dedi tarihini anın yeni hatmeyleyüp üstad

Zi pak tarh-ı icad-ı nev mübarek bad saadet bad

Sene 1151 (1738–1789)”

 

Çeşme ve namazgâh köfeki kesme taştan yapılmış, üzeri sıvanmıştır. Çeşmenin arkası namazgâhın mukarnaslı mihrap taşıdır. Bu çeşme-namazgâh ile ilgili bir araştırma yapmış olan İ.Hakkı Kurtuluş bununla ilgili olarak bölgenin en ilginç çeşmesidir dedikten sonra bu konuda görüşlerini şöyle açıklamaktadır;

 

“Geç bir tarihte yapılmış olmasına rağmen, klasik bir üsluptadır. Namazgâh mihrabında kullanılan mukarnaslar da klasik görünümü tamamlamaktadır. Yerel çeşme özelliklerinden farklı olan namazgâhlı çeşme, buraya dışarıdan gelen bir usta tarafından yapılmış olmalıdır. Çeşme, bulunduğu güzergâh nedeniyle, büyük bir olasılıkla, ordugâh namazgâhı olarak kurulmuştur. Daha sonra, mevcut olan bu yol nedeniyle, buradan geçenlere hem su açısından, hem de dini yönden hizmet vermeye devam etmiştir.”

 

 

RUMCA KİTABELİ GAZİKÖY ÇEŞMESİ (Şarköy)

 

Tekirdağ ili Şarköy ilçesi Gaziköy’de deniz kenarındaki meydanda bulunan bu çeşmenin üzerinde dikdörtgen çerçeve içerisine alınmış kitabesi Rumca yazılıdır. Bu kitabeden öğrenildiğine göre; Georgios Tzefri isimli bir Rum tarafından 8 Ağustos 1878 tarihinde yaptırılmıştır. Kitabenin üzerine bir haç motifi yerleştirilmiştir.

 

Rumca kitabenin Türkçe anlamı şöyledir:

 

“Allah adına

Bu çeşme, ben Allah’ın kulu

Georgios Tzefri tarafından kendi paramla tekrar yaptırılmıştır.

Sene 1878 8.Ağustos”

 

Çeşme kesme taştan yapılmıştır. Dış çevresi kaval bir silme ile çerçeve içerisine alınmıştır. Kitabenin altından başlayan kıvrımlı kemerler ayna kısmını sınırlamıştır. Kütlevi köfeki taşı yontularak çeşme konumuna getirilmiştir.

 

 

TEPEKÖY ÇEŞMESİ (Şarköy)

 

Tekirdağ ili Şarköy ilçesi Tepeköy yerleşim alanı dışında bulunan çeşmenin kitabesi bulunmadığından yapım tarihi ve banisi bilinmemektedir. Yapı üslubuna dayanılarak XIX. yüzyılın ortalarında yapıldığı sanılmaktadır. Büyük olasılıkla da Gaziköy’de yaşayan Hıristiyan cemaati tarafından yapılmıştır.

 

Çeşme düzgün kesme taştan yapılmış, su haznesinde taş ve tuğla karışık olarak kullanılmıştır. Farklı zamanlarda onarım gördüğünden orijinal kısmı yalnızca çeşmenin cephesinin yarısında görülmektedir. Çeşmenin üzerinde durulacak özelliği de suyun künklerle gelmeyip geniş bir alandan gelmesidir. Gelen su çeşmenin üzerindeki üç ağızdan dışarı akmaktadır.