Tekirdağ halk edebiyatı

[Φ _asi_]

TEKİRDAĞ HALK EDEBİYATI

 

TEKİRDAĞ EFSANELERİNDEN ÖRNEKLER

 

1) ANAOĞUL KÖYÜNÜN EFSANESİ

Bu köy kurtuluş savaşında düşmanlar tarafından ele geçirilmiş, eli silah tutan erkekler savaşa gitmiş, köyde yalnızca çocuklar, kadınlar va yaşlılar kalmış.Düşman köye girince yaşlıları toplayıp büyük bir binaya kapatmış.Bu ihtiyarlara günlerce işkence etmiş, ıslak urganlarla dövmüşler.Yaşlılara yapılan bu işkencelere dayanamayan bir erkek çocuk düşman askerlerine saldırmış.Askerler onu yakalayıp köy meydanına getirmişler.çocuğun annesi oğlunu orada görünce köy meydanına doğru koşmaya başlamış.Düşman askerleri ateş etmişler.çocuk ve annesi birbirine sarılmış halde bulunmuş.şehit olmuşlar.Köyün adı da “Anaoğul” olarak kalmış. Anaoğulun mezarı köyün ortasındadır.Daha sonra türbe haline getirilmiştir.

 

2) ARZULU KÖYÜ EFSANESİ

Bu köyde bir zamanlar Arzu Baba adında bir ihtiyar varmış. Arzu Baba her gece köyün etrafını bir kere dolaşıp, ne olup bittiğini öğrenirmiş. O zamanlar düşmanlar çete halinde köylere saldırıp yağma ederlermiş. Yine bir gece düşmanlar Arzulu Köyüne saldırmışlar. Arzu baba köyü tek başına düşmanlardan korumuş. Arzu Baba öldüğünde de tüm köy ardından ağlamış.Ona köyün kenarında bir türbe yapmışlar. Köye de Arzulu Köyü denmiş. Hala türbenin yakınında oturan bir aile her cuma akşamı burada mum yakar.

 

3) ALMALI EFSANESİ

Tekirdağ'ın ilçesi Malkara'ya bağlı Elmalı köyünün, adının nereden geldiğine dair söylenen bir efsanedir. Elmalı köyü yakınında bir kale varmış. Türkler Rumeli'ye ilk geçtiklerinde kalede yabancılar varmış. Türkler, Trakya’ya ilerlerken bu kaleyi kuşatmışlar. Kale için devamlı “Almalı, almalı, burayı mutlaka almalıyız” diyorlarmış. Türklerin bu arzuları gerçekleşince kalenin yakınındaki köye Almalı köyü adını vermişler. Ancak köyün adı daha sonra Elmalı olarak değişmiştir.

 

4) BARBAROS YOLUNUN EFSANESİ (KRAL YOLU)

Tekirdağ'a bağlı deniz kenarında bir köy olan Barbaros’da bir bey varmış. çok önceleri Tekirdağ Beyinin oğlu Barbaros beyinin kızına aşık olmuş. Babasından kızı istemesini rica etmiş. Barbaros Beyi kızını bir şartla verecekmiş. Bu şartta Tekirdağ'dan Barbaros’a kadar denizin hemen yanından bir yol yapılmasıymış. Tekirdağ Beyi yolu yaptırmış. Böylece çocukları birbirleriyle evlenmişler. Bir gün Tekirdağ'dan Barbaros’a giderken deniz çok dalgalıymış. Deniz kenarındaki yolda giden araba, atlar ve iki genç dalgalara kapılarak uçsuz denizde boğulmuşlar. Barbaros Beyi gençlerin ölümünden (yolun yapılmasını istediği için ) kendini sorumlu tutmuş. O zamandan beri denizin içinde taşlardan bir yol bulunmaktadır. Ancak, bazı kısımları çökmüş ve üzerini midyelerle yosunlar kaplamıştır.

 

5) YUKARI SIRTKÖYÜ’NÜN BEDDUALANMASI EFSANESİ

Tekirdağ'a 15 km. uzaklıkta olan Sırtköy'ün bedduaya uğradığı söylenir. Bir gün köye bir derviş gelmiş. Kaç evden su istediyse hiç bir ev su vermemiş, git kuyudan su al, demişler. Derviş de köylülerin böyle yapması üzerine “Kuyularınız kurusun, köyünüz 32 haneden fazla olmasın” demiş. Bundan sonra kuyular kurumuş. Köy 25 hanedir. Su ihtiyaçlarını Aşağısırt (Yeşilsırt) köyünden karşılarlar.

 

6) SARI KIZ

Yıllar önce Tekirdağ'da sarı kız adında bir kız varmış. Bunlar ninesiyle bir mağarada yaşarlarmış. Bunların çok sevdikleri bir keçileri varmış. Keçinin bir memesinden bal, diğerinden süt akarmış. Bir gün sarı kız keçiyi sağmaya gitmiş, bir ses duymuş “haykırarak mı geleyim? Kükreyerek mi? “ kız çok korkmuş. Gidip ninesine anlatmış. Ninesi de “Haykırarak gelmesini söyleseydin” demiş. Ertesi gün sarı kız tekrar mağaraya gitmiş. Aynı sesi duymuş. “Haykırarak gel” demiş. O anda büyük bir gürültü işitilmiş. Sarı kız kaybolmuş. Yapılan sarı kız tekkesine dilek dileyip, mum dikerler. Bu türbe Kız Enstitüsünün yanındadır.

 

7) BARDAKLI BABA EFSANESİ

Karaevli köyüne ait bu efsane savaş zamanında geçmektedir.Köyün olduğu yerde savaşlar oluyormuş.Savaş sırasında Karaevli denilen bir adam tek bir çanakla susayan tüm askerlere su veriyormuş.Bu arada çanağındaki su hiç bitmiyormuş.Ancak, osırada bir düşman askerinin kılıcıyla vurması sonunda Karaevlinin kafası uçmuş.Fakat kafasını eline alarak yürümeye başlamış, görenler çok şaşırmışlar.Bir süre sonra Karaevli yere düşmüş.Düştüğü yere türbesi yapılmış. Karaevli'ye de Bardaklı Baba denilmiş.

 

8) KARACAKILAVUZ EFSANESİ

Karacakılavuz isminin bir efsaneye dayandığına inanılır.Köyü, Bulgaristan'dan gelen 82 muhacir kurmuştur.Bunlar on aile olup yerleşecek yer ararlar.Bu sırada önlerine çıkan karaca onlara epeyce öncülük eder.Göçmenler bu sırada ahşap, terkedilmiş bir bina bulup onun yanında kalmayı düşünürler.Bulundukları yere isim verirken “Bize bu karaca kılavuzluk etti.O yüzden buraya karaca kılavuz adını verelim” diye düşünmüşler. Böylece köye Karacakılavuz denmiş.

 

 

TEKİRDAĞ BİLMECE SORMA GELENEĞİ

 

Tekirdağ’da bilmece sorma geleneği eski yıllara oranla önemini kaybetse de sürmektedir. Tekirdağ'da bilmeceler: kızlar, kadınlar ve erkekler arasında kış gecelerinde, akşam sohbetlerinde, çeşitli eğlence toplantılarında evlenme, sünnet törenlerinde bulgur çekme, yufka açma, salça yapma, hasat zamanı imece ve arkadaş toplantılarında sorulmaktadır. Bilmeceler genellikle boş zamanlarda, neşeli ortamlarda sorulur. Toplantılarda bilmeceleri büyükler sorar küçükler cevaplar. Bilmece sorma için özel bir toplantı yapılmaz. Tekirdağ'da bilmece soranlara özel bir ad verilmez. Bilmeceler yaşlılardan öğrenilir. Günümüzde kitaplardan öğrenilen bilmeceler de önemli yer tutmağa başlamıştır.

 

Bilmece sorulurken sessizlik esastır. Herkes bilmecelerin cevabını bulmağa çalışır. Bilmecelerin cevabını bulma, halk arasında zeka ölçüsü olarak değerlendirilir. Cevabı söylemek için mutlaka bir ceza verilir veya bir şey istenir.

 

Tekirdağ Bilmecelerinden Örnekler

 

İki dik dik, iki bak bak

Dört taktak, bir salak

(Eşek)

 

Ma mari mor ayaklı

Mari törpü yüzlü

Mari diğren bacaklı

Mari güvem yüzlü.

(Hindi)

 

Pat pat ayaklı

Al al duvaklı

Güzel sesli

Kırmızı fesli

(Horoz)

 

Lap nedir, Lapis nedir?

Altı ayaklı dört kanatlı

Uçup giden kuş nedir?

(Arı)

 

Üstten ot biçerim

Altından su içerim

(Koyun)

 

Atatay matatay

İnce belli Karatay

(Karınca)

 

Ağaç üstünde kilitli sandık

(Ceviz)

 

Dört kardeş bir yerde yatar

(Ceviz)

 

Sarı kız sarkar

Düşeceğim diye korkar.

(Ayva)

 

Sarı tavuk dalda yatar

Dal kırılır yerde yatar

(Ayva)

 

Dağ doruğunda

Çilli Fatma

(Badem)

 

Martı martı masal

Oturmuş bakla satar

(Kurbağa)

 

Yolda gider, yolcu değil

Ağaca çıkar kedi değil

Yazı yazar katip değil.

(Sümüklüböcek)

 

Karşıdan baktım çalı çeper

Yanına gittim bir top şeker

(Böğürtlen)

 

Karşıdan baktın al

Yanına vardım bal

(Kiraz)

 

 

TEKİRDAĞ MANİ SÖYLEME GELENEĞİ

 

Tekirdağ'da mani söyleme geleneği eskisi kadar olmasa da bütün canlılığıyla sürmektedir. Mani söyleme kadınlar arasında yaygındır. Tekirdağ'da manilerin söylendiği ortamlar; Kadınlar arası toplantılar, evlenme törenleri (kız görme, kız isteme, nişan, ana kınası, kız kınası, gelin hamamı, düğün töreni, gelin alayı, gelin paçası v.b.), sünnet törenleri (Sünnet kınası, sünnet töreni v.b.), yardımlaşma toplantıları (mısır çekme, bulgur çekme, yufka açma, düğün yemeği hazırlama, çapa yapma, sebze meyve toplama, hasat v.b.), Hıdrellez eğlenceleri, yağmur duası törenleri, bolluk bereket törenleri (cemale çıkma, saya gezme, çiğdem bayramı v.b.), Köy seyirlik oyunları.

 

Tekirdağ'da maniler bazen karşılıklı söylenir. Hıdrellez evlenme törenleri toplantılarında manilerle atışan kızlara mendil, yazma gibi hediyeler verilir. Eski ramazan gecelerinde davul çalarak kapılarda maniler söyleyen davulcularla birlikte çocuklar da gezerlerdi. Ev sahibi davulcuya mendil, yağlık, havlu v.b. hediyeler verirdi. Davulcunun arkasında gezen bir çocuk bu hediyeleri uzun bir sopaya bağlayarak davulcunun arkasında gezerdi.

 

Tekirdağ'da toplanan kadınlar mani söylerken niyet tutarlar. Bahtlarına okunan manileri, iyi, kötü diye yorumlarlar. Özellikle sevdalılar, asker eşleri, asker anaları, eşi, oğulları gurbette olanlar niyet tutarlar. Bahtlarına çıkan mani güzelse sevinirler, kötü çıkarsa üzülüp hayra yorarlar.

 

Tekirdağ'da mani söyleme geleneği, yüzyılların deneyimlerinden süzülerek biçimlenmiş, belirli kuralları olan kuşaktan kuşağa aktarılarak günümüze ulaşmış bir gelenektir. Tekirdağ manilerinde Tekirdağ insanının düşünce yapısı, beğenisi, sevdaları, özlemleri, dertleri, ortak duygu ve davranışların yansıtılması, yörenin kültürüne ait gelenek ve göreneklerin izleri görülmektedir.

 

Tekirdağ Manilerinden Örnekler

 

Elek elek içinde

Elek tekne içinde

Tekirdağ'ın kızları

İpek yelek içinde.

 

Kaşıkçı minaresi

Yanıyor idaresi

Karabezirgan kızları

Beşbin lira tanesi.

 

Postacı gelir gelmez

Kapıyı zillendirir

Benim de bir yarim var

Dilsizi dillendirir.

 

Yeşil taksi geliyor

Barboros'a gidiyor

Ablam gelin olacak

Sıra bana geliyor.

 

Malkaranın yolları

Sıvayayım kolları

Oğlan sana gidiyorum

Tutsana davulları.

 

Darbukamın ucunda

Yıldıza bak yıldıza

Ben pahalıyım şekerim

Sen ucuza bak ucuza.

 

Malkara bayır olsun

Arkası çayır olsun

Benim gözlerim kara

Yarimin çakır olsun.

 

Dere boyu düz gider

İnce belli kız gider

Kız yolunu şaşırmış

İnşallah bize gider.

 

Sarı gülüm sararsın

Sararıp da solarsın

Bana yar çok ama

İsterim sen olasın.

 

Mavilimsin maşallah

Sen benimsin inşallah

Kavuşmadık yar olmaz

Kavuşuruz inşallah.

 

Muratlı'nın yollarını

Sen mi yaptın kaldırım?

Benden başka seversen

Vursun seni yıldırım.

 

Tekirdağ'a giderken

Sol tarafta hastane

Yardan gelen mektubu

Eğlendirme postane.

 

Karanfil deste deste

Gel beni babamdan iste

Eğer babam vermezse

Kır atını iyi besle.