Nevşehir-Halk Oyunları

[Φ _asi_]

Halk Oyunları

 

 

Nevşehir ve çevresinde geleneksel tarz içerisinde oluşan halk oyunları, Türkiye coğrafyası üzerinde “Halay Yöresi” olarak adlandırılan gurup içerisinde yer almaktır. Oyunlar daha çok düğün ve eğlence ortamlarında çıkartılmaktadır.Mekan olarak erkeklerde geniş meydanlara, kadınlar da ise kapalı ev mekanlarında oynanmaktadır.

 

Erkek ve kadın oyunlarını ayrı ayrı değerlendirilmek gerekirse:

 

Erkek

 

Kadın

 

 

 

Erkek

Bölgede iki gurup oyun çıkartılmaktadır.Birinci gurup, yerleşik halkın oyunları, ikinci gurup ise 1924 mübadelesi ile gelen Batı Trakya göçmenlerinin getirmiş olduğu oyunlardır.Yöre halkı her iki gruptan oyunları ayrı ayrı oynamakta birlikte sentezlenmiş halinde icra etmektedirler.

 

Oyunlarda çizgi olarak, yarım daire ve hat formu kullanılmaktadır.Oyunlar gerçek karakterini verebilmesi için en az 8-10 oyuncu tarafından oynanmaya çalışılır.Daha fazla kişinin oyuna iştirak etmesinde de sakınca görülmez.

 

Oyunlar genel karakteristik bakımından, sağa ve ileri işleyen adımlardan oluşmaktadır.Oyunlarda müzik çok önemli bir unsurdur.Tempo müziğe göre ayarlanır.Oyunlara yörede davul-zurna veya zurnanın yerine davulla, klarnet eşlik eder.Erkek oyunlarında kıyafet: Geleneksel yapıda, ayakta yemeni kundura veya iskarpin ayakkabı beyaz yün çorap, üste peyikli koyu renkli şalvar, belde şal kuşak veya kütüklük, üste yakasız kaytan gömlek ve köstekli delme yelek’ ten oluşmaktadır.

 

Yörede halay karakteristiğinde sergilenen oyunların isimleri :

 

1-Ağırlama

 

2-Üçayak

 

3-Şenola

 

4-Cezayir

 

5-Düzleme

 

6-Hoş bilezik

 

7-Leblebi

 

8-Temurağa

 

9-Ayvadibi

 

10-Reyhan

 

11-Nari

 

Halaylarda oyuna eşlik eden iki türkünün sözleri :

 

-I-

 

ARZU İLE KAMBER GALE

 

Matarayı suya daldırdım

Doldu da diye kaldırdım

Dinim imanım Kamber

Ben bileziği çaldırdım

 

Sen pınara vardın mı

Elini yüzünü yudun mu

Sen bileziği buldun mu

 

Ben pınara varmadım

Elimi de yüzümü de yumadım

Dinim imanım arzu

Ben bileziği bulamadım

 

Yel eser kum savrulur

Cihan başa çevrilir

Dinim imanım kamber

Yol nereden ayrılır

 

Yel eser kum savrulur

Cihan başa çevrilir

Dinim imanım arzu

Yol gedikten ayrılır

 

Süt pişirir hoş eder

Yiyeni sarhoş eder

Yeme kamberim yeme

Süt bizi kardeş eder

 

Süt pişirir loş mu olur

Yiyenler sarhoş mu olur

Ana-Baba bir olmayınca

Süt nen kardeş mi olur

 

-II-

 

Galenin başına kuş yuva yapmış

Yuvanın üstüne bir gelin yatmış

Yerini koymuş da ellere tapmış

Ver gelin elmanı ben yareliyim

 

Al elma soyulur mu

Güzele doyulur mu

Güzel saran yiğidim

Kolları yorulurmu

 

A benimde al kınalı kekliğim

Şaşdımda yollarını bekledim

Bekleyi bekleyi de

Çürüdü kemiklerim

 

Aynam düşdü al gelin

Yanakların bal gelin

İnşallah kocan ölür

Sende bana kal gelin

 

 

 

Kadın

Oyunları kapalı mekanlarda tef eşliğinde oynanmaktadır.Oyuncu sayısı bakımından tek, iki, dört kişi ile oynanmaktadır.Çizgi olarak, oyuncular karşılıklı olarak birbirleri ile temas etmeden dik çizgilerle oyunları icra etmektedir.Bu türden oyunlar haricinde kadınların el ele tutuşmak suretiyle meydana getirdikleri toplulukça halay karakteristiğinde olan oyunları da bulunmaktadır.

 

Kadın oyunlarında kıyafet: ayakta yemeni kundura veya “Işılak Galiga“ denen ayakkabı, motifli yün çorap, üste geniş peyikli “boğma şalvar” belde şal kuşak veya boncuktan örgü kuşak, vücutta yakasız “pamuklu yelek” üstünde “üçetek” adı verilen omuzlardan diz kapağının altına kadar inen uzun giysisi, onun üstünde de “cepken veya salta” denen sırma ip işlemeli kadifeden yapılan üslük kıyafet, baş kısmında ise üç sıra penezli, tepelik fes, onun üstünde de pullu “kıvrak” veya oyalı yemeni bulunmaktadır.

 

Yöreden tespit edilen kadın oyunlarının adları :

 

1-Kadın halayı

 

2-Alacalı yılan

 

3-Sarıkız

 

4-Bindallı

 

5-Oğlum kemeraltı

 

6-Hoşlaşma

 

7-Seke seke

 

8-Kaşık oyunu

 

Kadın halayında söylenen bir türkü :

 

ALLILAR

 

 

Allılar mektebin geceleri

Allılar ders verir hocaları

Allılar nerde de güzel var ise

Allılar hep kötü kocaları

 

Allılar kaleden inek bakar

Allılar ineğin alnı sakar

Allılar delikanlı dururken

Allılar ihtiyara kim bakar

 

Allılar kaleden atladın mı

Allılar fidanı topladın mı

Allılar oğlan derki yatalım mı

Allılar kız der ki patladın mı