Yozgat - Halk Edebiyatı

[Φ _asi_]

Halk Edebiyatı

 

YOZGAT'TA ATASÖZLERİ:

 

At alırsan yazın,deve alırsan güzün, avrat alırsan gezin ha gezin.

Tarla alırsan bozdan, avrat alırsan kızdan.

Martta yağmur yağmasa, nisanda yağsa dinmese, mayısta sıçan siğmese, Ekinim sulanır yaz olur, koyunum yayılır, yoz olur.

El sana daşınan (taş ile) sen ona aşınan var.

Erine göre bağla başın, horantana göre vur aşın. Şubatın arpası, martın körpesi.

Erken kalkan yol alır, er evlenen döl alır.

Boşboğazın sigarası yanmaz.

Kızı gönlüne bırakırsan ya davulcuya varır, ya zurnacıya.

Su içene yılan bile değmez.

Kara kazanın yanına varma, karası bulaşır.

Even it, gözsüz enikler.

Uzaktan davulun sesi, goygun gelir.

Abdalın eşeği kaçmış da keşkem de keşkem demiş.

Eşeğin canı yanarsa atı geçer.

Yal yiyen it, yüzünden belli olur.

Davar; kömünü itsiz, sahibini etsiz bırakmaz.

Ağır otur, batman götür.

Bağı gör, üzüm olsun, üzüm yemeye yüzün olsun.

Dek duranın devesi ölmez.

Devenin dişi, avradın yaşı sorulmaz.

Ergen gözüyle kız alma, gece gözüyle bez alma.

El eli yur, el de yüzü.

İtin ürmiyenini kapıya koymazlar.

Sel gider, kum kalır.

 

 

DUALAR:

Allah kolan kuskun bekliği versin.

Tuttuğun altın olsun.

Altın halkalardan tut.

Kızınan komşu, oğlununan oba ol.

Eline sağlık, babana rahmet.

Ömrün uzun olsun, düğünün güzün olsun.

Allah seni helal süt emmişlere eş etsin.

Hızır Aleyhisselam yoldaşın olsun.

Ne ediyim, nice ediyim deme, kül diye avuçladığın altın olsun.

Kurban olduğum Allah, ömrümden alsın ömrüne versin.

İtin olayım, kulun kölen, kurbanın olayım.

 

 

 

BEDDUALAR:

 

Babanın bekini, zıkkımın kökünü ye.

Baba ciğerine sarılsın.

Yaşın donun kara gelsin.

Sağlığına sap çekiyorum.

Allah canını alsın.

Sesin kara yerlerden gelsin.

Kaynar kazanlara gir.

Allah kınalı parmak tutturmasın.

Muradın koynunda kalsın.

Sakalın gözüne ekilsin.

Allahından bul, kör olasıca, adı batasıca.

Sürüm sürüm sürünsün inşallah.

Allah belanı versin.

 

 

 

DEYİMLER

 

Leblebiden nem kapar.

Çapanoğlunun abdest suyu.

İşin içinden çapanoğlu çıkar.

Var yurduyun kıymetini bil.

Almıyacaktın da pekmezime neye suyu kattırdın. Ardıç kadı çam müttü.

 

 

 

YOZGAT BİLMECELERİ

 

Başı yeşil, emir değil,

Sırtı kara, demir değil.

İçi beyaz, peynir değil.

(Turp)

 

Hey havayı havayı,

Yüksek yapar yuvayı,

Demirciler yapamaz,

Kuyumcular dökemez.

(Örümcek yuvası)

 

Beyaz gömlek giymiş,

İyi bilinmez,

Arapça söyler, dili bilinmez.

(Leylek)

 

Nazeninim naz gösterir,

Ne zaman yanına varsam,

Tığlı hançer gösterir.

(Gül)

 

Yeşil ile başladım,

Sarı ile işledim,

Kırmızı ile bitirdim,

Dünya aleme yedirdim.

(Kiraz)

 

Bir küçücük arpacık,

Başındadır tablacık.

(Çivi)

 

İki kaşık,

Duvara yapışık.

(Kulak)

 

Beş kardeş geldi,sildi,süpürdü

(El)

 

İçinde var beyler aşı,

Pişirirsen aş olur,

Pişirmezsen kuş olur.

(Yumurta)

 

Bir küçücük fıçıcık,

İçi dolu turşucuk.

(Limon)

 

Al duvar üstünde beyaz güvercin

(Diş)

 

Ali beyin kavağı,

Ne dalı var,ne budağı,

Başına kuş konmuş,

Ne dili var, ne damağı.

(Lamba)

 

Eştim eştim, kum çıktı,

Kumdan minare çıktı,

Bıldırki yetim oğlan,

Yine meydana çıktı.

(Çiğdem)

 

Fır fır uçar,

Ak pak saçar.

(Değirmen)

 

Ak üstünde karalar,

Birbirini kovalar.

(Yazı)

 

Şu dağlar, ulu dağlar,

Kürk üstüne kürk bağlar.

Ne satan ağlar, ne alan ağlar,

Başını kesen ağlar.

(Soğan)

 

Kavakta karga,

Vurdum indirdim arga,

İçi dolu kavurga.

(incir)

 

Üstünü çorap yaptım,

Altını kebap yaptım,

Kestim senede bir gün,

Büyük bir sevap yaptım.

(Kurban)

 

Cambul cumbul çaydan geçtim.

Cumbultusu bana değmez.

Al kumaştan biçindim,

Kırpıntısı bana değmez.

(Rüya-Düş)

 

 

 

ÇEVREDE SÖYLENİLEN TEKERLEMELER:

 

Varışına geliş, tarhana aşına bulgur aşı.

Elifi görse mertek sanır.

Yiyeceğin bulgur sıkısı, yatacağın ahır sekisi. Zehirinen zemberek.

Kör, kör, köremez, kör eşeğe binemez.

Hadi kızım elmas, buralar bize kalmaz.

Adana'yı yılan, Yozgat'ı ilvan, Kayseri'yi yalan batırır.

Ektiğim nohut, biçtiğim nohut, çarşıya gelmiş de leblebi olmuş.

Akrabayız, akrep olduk bizbize, hilemiz çıktı meydana, bakmaz olduk yüzyüze.

Ben görmedim sadıkane gittiğini, akrep etmez akrabanın ettiğini.

Kışa sormuşlar; Nerede bulunursun ? Erzurum'da demiş. Orda yok isen, Sivas'a bakın. Orada da yoksan ? Mutlaka Yozgat'ta olurum!

Kuru kuru kabak, del,del, boynuna tak.

Okta da var, yayda da; seni dokuyan çıkrıkta da.

Danışı danışı danayı kurda yedirdik.

Ne istiyon bacından, bacın ölüyo acından.

Yarım elma, gönül alma...

Yaz gününün yağmuruna güvenme; yağar, yağar, arkasından gün çavar.

Dul avradın ağıdına güvenme, ağlar, ağlar, arkasından yar arar.

Kanağın suyu kamberlinin taşı.

Şapıldağın bağı var, üzümü yok, yaprağı var.