Richard Owen

[Φ sedat sencan]

Richard Owen 1804 yılında İngiltere’nin kuzeyindeki Lancaster’de doğdu.1824 yılında tıp eğitimi için Edinburg’a gitti.Anatomiye merakı aşırı derecedeydi.

Sık sık yasakları çiğniyor,kadavralardan aldığı parçaları gizlice evine götürüyordu.1826’da İngiltere Kraliyet Cerrahlık Okulu’na girmeye hak kazandı.

Görevi,tıp ve anatomik örneklerden oluşan çok geniş,fakat düzensiz olan kolleksiyonları düzenlemekti.

1832 yılında yazdığı Memoir on the Pearly Nautilus adlı yapıtı ,konusu alanında klasikler arasına girmiştir.1833 yılında çalışmalarının ilkini yayınladı.

Bu çalışmasında Kraliyet Cerrahlık Okulu Müzesi’nden yararlandı.Yapıtında oradaki karşılaştırmalı anatomi kolleksiyonunun resimli ve açıklamalı katologuna yer verdi.Bu koleksiyon ona ileride yapacağı hem canlı hem de fosil hayvanlara ait araştırmalarında yardımcı olacaktır.

Zira kullanacağı karşılaştırmalı anatomi bilgisini kazanmıştı.1836 yılında Kraliyet Cerrahlık Okulu’nun Hunter Kürsüsü’nde profesör,1837 yılında da anatomi ve fizyoloji profesörü oldu.Hekimliği bıraktıktan sonra zamanının tümünü araştırmalara ayırdı.

*****

R.Owen,organizasyon yönünden oldukça yetenekliydi.Çalışmalarındaki akılcı yöntemiyle hızla başarıya ulaşıyordu.Fosil kemiklerinin birleştirilip iskelet haline getirme işinde uzmanlaştı.Hemen hemen hiç yanılmayan içgüdüleri ile kısa zamanda üstün nitelikli bir anatomist oldu.Ancak bu yanılmayan içgüdüsü, her zaman doğru sonuçlara ulaşacağının garantisi değildi.Nitekim,ileriki tarihlerde birçok hata yaptığı kanıtlanmıştır.Ama hayvanların anatomisi alanında zamanının en ünlü kişisi olmuştu.

Bu sebeple Londra Zooloji Bahçeleri’nde ölen hayvanları satın alma önceliği kendisine tanındı.

*****

1845 yılında Odontography adlı eserini tamamladı.

1846 yılında Lectures on Comparative Anatomy and Physiology of the Vertebrate Animals,(Omurgalıların Fizyolojisi ve Karşılaştırmalı Anatomisi Üzerine Dersler) ile çalışmalarına devam etti.Aynı yıl, A History of British Fossil Mammals and Birds (Britanya’daki Fosil Memelilerin ve Kuşların Tarihi) bir başka eseridir.

1856 yılında British Museum’da doğa bilimleri bölümlerinin yöneticiliğini üstlendi. Özellikle South Kensington’daki Doğa Tarihi Müzesi’nin geliştirilmesi ile ilgileniyordu.

A History of British Fossil Reptiles (Britanya’daki Fosil Sürüngenlerin Tarihi) ve On the Anatomy of Vertebrates (Omurgalıların Anatomisi Üzerine)diğer yapıtlarıdır.

*****

R.Owen en çok dinozorlar üzerindeki uzmanlığından dolayı hatırlanır.Dinosauria terimini bilim dünyasına o kazandırmıştı.Korkunç kertenkele anlamına gelir.Ancak dinozorlar kesinlikle kertenkele değillerdi.Bugün için onların dinozorlardan otuz milyon yıl önce başka bir soydan geldikleri anlaşılmıştır.

R.Owen,dinozorların sürüngen olduklarını elbette biliyordu.Bu sebeple herpeton adını verebilirdi.Ayrıca bir tane değil,iki tane sürüngen takımı olduğunun da farkına varamadı.Nitekim dinozorlar kuş kalçalı Ornithischia takımı ile kertenkele kalçalı Saurishchia takımını kapsar.

*****

R.Owen hem tip olarak hem de huy olarak insanlara sevimli gelmezdi.Herkes onun soğuk karakterli ve küstah davranışlı olduğunda hemfikirdi.

Amacına ulaşmak için düşünmeksizin herşeyi yapacağından kuşku duyulmuyordu.Ancak anatomi alanındaki tartışma götürmez yeteneği tüm olumsuzluklarını perdeliyordu.Diğer taraftan R.Owen’ın neden olduğu problemler birbirinin peşisıra ortaya çıkıyordu.

Thomas Huxley 1857 yılında Churchill’s Medical Directory’in yeni baskısında bir şey fark etti.R.Owen’ın ismini rehberde görmüştü.

Londra’daki Madencilik Okulu’nun Karşılaştırmalı Anatomi ve Fizyoloji Profesörü olarak görünüyordu.

Oysa o mevkide Thomas Huxley’in kendisi bulunmaktaydı.Araştırınca bu bilginin yayıncılara R.Owen’ın ilettiğini öğrendi.

*****

O günlerde Hugh Falconer adlı bir doğabilimci,heryerde şikayet edip duruyordu.Zira kendi keşiflerinden birini R.Owen sahiplenmişti.

Bu tip iddialar sürekli ortalıkta dolaşıyordu.Birkaç kişi,kendi örneklerini R.Owen’a incelemesi için verdiklerini,ancak onun kendi çalışmalarını sahiplendiğini söylüyorlardı.

En dikkat çekici olay ise bir hekimin başına gelenler oldu.Gideon Mantell uzun yıllar çalışarak çok sayıda fosil biriktirmiş ve kayıtlara geçirmişti.

Ancak şanslı bir kişi değildi,işleri hep ters gitti.Zaman içinde karısını,çocuklarını,hekimliğini ve fosil kolleksiyonunu kaybetti.

Zavallı adam Londra’ya taşınmıştı ki kısa bir süre sonra bir kaza geçirdi.Bir at arabası kendisine çarpınca,belinden sakatlandı.

R.Owen sistemli bir çalışmayla Mantell’in katkılarını kayıtlardan sildi.Onun yıllar önce adlandırdığı türlere yeni isimler verdi ve keşifleri kendisi üstlendi.

*****

R.Owen’ın kuşkulu işlerinin sonu gelmiyordu.Royal Society’nin bir komitesi ,ki başkanı da R.Owen’di,ödül verecekti.

Belemnit adlı nesli tükenmiş bir yumuşakça için yazılan bildiri birincilik kazanmıştı.Bu bildiriyi yazan R.Owen’di ve kendisine Kraliyet Madalyası verilmesi kararlaştırıldı.Oysa belemnit 4 yıl önce Chaning Pearce adındaki amatör bir doğabilimci tarafından keşfedilmişti.Üstelik bu keşfin bildirisi Jeoloji Derneği’nin bir toplantısında sunulmuştu.İşin ilginç tarafı o toplantıya R.Owen’ın kendisi de katılmıştı.Ama şimdi, Royal Society’e kendi bildirisi gibi sunuyordu.Bir de bu yaratığa kendi adını da veriyordu:Belemnites owenii.Durum ortaya çıkınca Kraliyet Madalyası gene de elinden alınmadı.

*****

Bütün bu olayların intikamını Thomas Huxley aldı.Büyük gayretlerle, R.Owen’i Zooloji Derneği ve Royal Society’nin komitelerinden attırdı.

İşte R.Owen’ın British Museum’da doğa bilimleri bölümlerinin yöneticiliğine geçmesi böyle oldu.Bu dönemdeki çalışmaları bilimin bulgularını halkın her kesimine sunmak için oldu.Nitekim 1880 yılında hizmete açılan Doğa Tarihi müzesi onun eseridir.1892 yılında öldü.

*****

R.Owen,1863 yılında bilinen en eski kuş cinsi olan Archaeopteryx’i müzesine kazandırmıştı. 90 sene sonra,yani 1954 yılında bu kuş için yeni bir araştırma yapıldı.Elde edilen sonuca göre R Owen kuşun iskeletini düzenlerken sırt ve karın bölümlerini birbirine karıştırmıştı.Ayrıca en önemli iki özelliği gözden kaçırdığı anlaşıldı.Bu özellikler çok önemliydi.Zira kuş,düz olan göğüs kemiğinden dolayı havada sadece süzülebilirdi.Ayrıca,kafatasının yapısı sürüngenlerle büyük benzerlik taşıyordu.Aslında onun yaptığı bilimsel hatalar,henüz hayatta iken saptanmıştı.

Anatomi konusunda,omurgalı kafatasının değişikliğe uğramış omurlardan oluştuğunu iddia ediyordu.Bu görüş,Thomas Huxley tarafından tamamen çürütülmüştü.

KAYNAKLAR:

A Short History of Nearly Everything

AnaBritannica