Van – Erciş – Salmanağa köyü Altın saç –
Arzraper Ermeni Aziz Meryem kilisesi
Erciş Ovası, Van Gölü kıyılarının en geniş ovalarından, Van ilinin en büyük nüfusa sahip ve en gelişmiş ilçesidir. Ermeni tarihinde Turuberan, Duruperan veya Davruperan olarak adlandırılır ve Büyük Hayk’ın dördüncü bölge topraklarında, Erciş ilçesi Ardzvaper köyünde bulunur. Kuzeyince Ararat, Doğusunda Vasburagan, güneyinde ise Dzovk ve Ağtsnik bulunur. 1841 yılında Van Gölü sularının tekrar alçalıp yükselmesi sonucu Erciş halkı, eski bir köy olan Eganis (Akans) adı verilen yere taşınmış ve gölün bu kuzey şeridi Erciş adını almıştır. Kral Arkişdi II ’nin adını almıştır.
1910 yılında ilçe olmuş.
Tarihte Arzaşkun, Arsissa, Argişti Khinili, Arciş, Ardişi, Eganis, Erdiş şeklinde geçen ilçenin adını, Urartu-Ermeni Krallığının merkezlerinden olmuştur. VIII ci yüzyılda ise Tarihi Ermenistan’ın hemen hemen tümünü için almıştır.
Ardzvaper Aziz Meryem Ana kilisesi, ermenice Ardzvaper Manastırı Surp Asdvadzadzin kilisesi Van ili ve gölünü de içine alan Turuperan bölgesinin Erciş (Arciş) ilçesinin kuzeyinde aynı ismi taşıyan (bugün Salmanağa olarak değişmiştir) şimdi Türkiye toprakları içinde kalan köyde bulunmaktadır.
Ilk hristiyanlık zamanlarında, 630-635 yıllarında, Hripsimeadib şeklinde inşa edilmiştir. Kilisenin dış ölçüleri 17.8x23.5 boyutlarındadır, inşaatta siyah ve kırmızı tüf taşları kullanılmıştır.
Kilise dıştan dörtköşe, içten ise haç şeklindedir. Dört köşelerinde kilisenin ayin eşya ve elbiselerinin bulunduğu odacıklar vardır ; batıdakilerin kilise içi ile bağlılıkları yoktur, giriş dış cephedendir, doğuda bulunanlar ise dua mekanlarına bölümlerle açılırlar, iki renkli taşlarla örülmüşlerdir. Odacıklarda Urartulardan kalma çiviyazısı iki levha bulunmaktadır. Kilisenin kuzey-doğusundaki levhada ise Arkişd Aki yazısı okunmaktadır.
Kilisenin tek ana girişi batı cephesinde bulunmaktadır. Diğre cephelerde ise çifte ventriküller vardır.
Ardzvaperdeki bu Aziz Meryam Ana kilisesi Ermenistan’daki Etchmiadzin Surp Hripsime kilisesi (618) ve Aramus Dziranavor Surp Nşan kiliseleri (690) birbirlerine bağlayan çemberi teşkil etmektedir.
13 cü yüzyıl ve daha sonraları restorasyon geçirmesine rağmen günümüzde manastırı oluşturan birimler harape halindedirler ve dış duvar taşlarının büyük bölümü düşmüştür.
Mısırlı araştırmacı Nayiri Hampikian Ardzvaber Manastırı üzerine çalışmalar yapmıştır.
Salmanağa Ermeni Kilisesi'ndeki Urartuca çivi yazılı taş
Manastırın üzerindeki kitabe
